Cách trung tâm huyện Quỳnh Nhai hơn 50 km, xã Mường Chiên hiện có 3 bản, với hơn 400 hộ, trên 1.700 nhân khẩu, 100% là người Thái trắng. Mường Chiên được coi là cái nôi văn hóa của người Thái trắng ở Quỳnh Nhai, bà con nơi đây vẫn luôn gìn giữ truyền thống, bảo tồn nét đẹp văn hóa và nhất là tinh thần đoàn kết, gắn bó, xây dựng và thực hiện nghiêm hương ước, quy ước chung, phát huy truyền thống đoàn kết, giữ cuộc sống bình yên của làng bản.

Đến bản Bon, xã Mường Chiên ấn tượng với tuyến đường bê tông nội bản sạch sẽ, khang trang, hai bên đường trồng hoa đủ màu sắc, nhà nhà đều có vườn cây xanh mát. Đó là nhờ bà con trong bản luôn đồng thuận thực hiện mọi hương ước, quy ước, cùng nhau xây dựng bản du lịch cộng đồng với cảnh quan sạch đẹp, bình yên, văn hóa đặc sắc.

Ông Lò Văn Phiệng, Bí thư Chi bộ, Trưởng bản Bon, cho biết: Hương ước, quy ước của bản có những quy định rất cụ thể về bảo vệ rừng, giữ cảnh quan môi trường, bảo đảm an ninh trật tự, giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống... Các đảng viên, Ban quản lý bản, trưởng chi hội, đoàn thể luôn gương mẫu thực hiện trước, rồi vận động nhân dân làm theo. Nhiều quy định được chính những người cao tuổi, người có uy tín trong bản góp ý để xây dựng và bảo ban, truyền đạt lại cho con cháu.

Còn tại Mường Giôn là một trong những địa phương có số bản, dân số nhiều nhất huyện, với 18 bản, có 4 dân tộc anh em cùng chung sống. Hằng năm, xã rà soát hương ước, quy ước của các bản để chỉnh sửa, bổ sung các điều khoản phù hợp với quy định mới. Ông Hoàng Văn Học, Chủ tịch UBND xã, thông tin: Hương ước, quy ước tại các bản quy định rõ về hình thức phạt, xử lý khi vi phạm, nhất là về hành vi chặt phá rừng, khai thác gỗ trái phép, làm ảnh hưởng nguồn nước, gây rối an ninh trật tự. Mỗi bản có 4 đến 5 nhóm liên gia tự quản, là lực lượng có trách nhiệm theo dõi, kiểm soát và phát hiện vi phạm. Nhờ thực hiện tốt hương ước, quy ước, cộng đồng dân cư luôn đoàn kết, kinh tế cũng từng ngày phát triển.

Cũng nhờ thực hiện tốt hương ước, quy ước, các bản, tiểu khu tại thị trấn Mường Giàng đã tạo sự đồng thuận, từng bước hoàn thiện các tiêu chí đô thị văn minh. Ông Lừ Văn Trường, tiểu khu 4, thị trấn Mường Giàng, hào hứng nói: Mọi quy định của tiểu khu đặt ra đều vì mục tiêu chung, nên bà con ai cũng đồng thuận thực hiện theo. Ở đây, việc ra quân dọn vệ sinh đường làng, ngõ xóm hằng tuần đã thành nếp, cứ đến ngày thứ bảy là các gia đình cùng nhau ra đường dọn dẹp, phát quang bụi cỏ, khơi cống rãnh. Các quy định khác bà con cũng luôn đồng thuận thực hiện, cũng nhờ thế mà tiểu khu 4 luôn đoàn kết, an ninh tốt, cảnh quan sạch, đẹp.

Đáng mừng nhất khi tất cả các bản, tiểu khu của huyện Quỳnh Nhai đều thực hiện tốt việc xây dựng hương ước, quy ước. Ngoài các điều khoản theo hướng dẫn, mỗi khu dân cư còn có những quy định cụ thể, phù hợp với yêu cầu thực tế ở cơ sở. Việc triển khai thực hiện hương ước, quy ước được lồng ghép với phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”; tuyên truyền nhân dân thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, các hoạt động cộng đồng, công tác khuyến học, bảo tồn văn hóa truyền thống... Năm 2024, tỷ lệ số hộ đạt danh hiệu “Gia đình văn hóa” của toàn huyện đạt 84%; đặc biệt, 100% số bản đạt tiêu chuẩn bản văn hóa.

Xây dựng hương ước, quy ước bám sát hướng dẫn, các quy định cụ thể, rõ ràng, phù hợp thực tế cơ sở là giải pháp quan trọng giúp tăng cường hiệu quả công tác quản lý xã hội trong cộng đồng dân cư; đồng thời. tạo nên những thông lệ, quy tắc ứng xử riêng của mỗi bản, tiểu khu, giúp tăng cường tình đoàn kết cộng đồng và giữ cuộc sống bình yên mỗi bản làng.