Cứ mỗi độ tháng 3 về, trên khắp núi rừng Tây Bắc ngập tràn trong sắc trắng hoa ban. Đây là nguồn cảm hứng để nhiều văn nghệ sĩ trên quê hương Sơn La sáng tác những tác phẩm nghệ thuật hội họa, nhiếp ảnh, thơ, văn, âm nhạc giàu ý nghĩa... Mỗi tác phẩm nghệ thuật đều góp phần quảng bá hình ảnh, mời gọi du khách đến với miền phố núi Sơn La để chiêm ngưỡng vẻ đẹp thuần khiết của hoa ban.

Hoa ban Tây Bắc có mùi hương thơm nhẹ, cánh hoa mang sắc trắng xen lẫn nhị hồng nổi bật trên khắp các nương đồi, góc phố, tạo nên nét quyến rũ, thơ mộng. Hoa ban còn là biểu tượng của tình yêu đôi lứa qua chuyện tình của chàng Khum và nàng Ban, mang ý nghĩa về sự thủy chung son sắc của người con gái Thái. Bởi vậy, từ vẻ đẹp đến câu chuyện gắn với hoa ban đều trở thành nguồn cảm xúc bất tận của mỗi văn nghệ sĩ Sơn La.

Sinh ra và lớn lên trên miền đất Sơn La - Tây Bắc, họa sĩ Lê Chương, Chủ tịch Hội Liên hiệp VHNT tỉnh, am hiểu khá tường tận những nét văn hóa đặc trưng của miền đất này, hình tượng hoa ban được ông cảm nhận theo những góc nhìn tinh tế và đầy cảm xúc; mộc mạc, mỏng manh nhưng cũng đầy kiêu sa, thuần khiết. Có không ít tác phẩm về chủ đề “Hoa ban” của họa sỹ Lê Chương đã giành được giải cao tại các cuộc thi, triển lãm hội họa trong tỉnh và toàn quốc. Với ông, hoa ban ở đâu cũng đẹp, nhưng hoa ban ở thành phố Sơn La lại mang những cảm xúc riêng mà không lẫn với bất kỳ nơi nào.

Họa sỹ Lê Chương chia sẻ: Trong hội họa, để đưa hình tượng hoa ban thành một tác phẩm, điều đầu tiên là người họa sỹ phải đi thực tế để có được nguồn cảm xúc sáng tác, sau đó mới ký họa, phác thảo dựa trên những rung động của bản thân và đưa hình tượng bông hoa ban trở thành một tác phẩm hội họa. Tôi cũng như các họa sỹ trên quê hương Sơn La, hoa ban luôn gắn liền với những cảm xúc về nét đẹp đặc trưng của thành phố Sơn La.

Còn đối với ca sỹ, nhạc sỹ Thanh Xuân, đang công tác tại Phòng Văn hóa - Văn nghệ, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, cũng có những cảm xúc sâu sắc về hoa ban và được chị đưa vào nhiều sáng tác âm nhạc của mình. Mỗi tác phẩm của chị khi nhắc đến hoa ban đều mang vẻ đẹp trong sáng, gắn với những dấu ấn văn hóa về miền đất, con người quê hương Sơn La. Tiêu biểu như ca khúc “Chuyện tình Nộc Khum” được chị lấy cảm hứng sáng tác từ sự tích hoa ban với câu chuyện về tình yêu huyền thoại của chàng Khum, nàng Ban, tác phẩm đạt giải A tại Liên hoan âm nhạc toàn quốc năm 2022.

Nhạc sỹ Thanh Xuân chia sẻ: Hoa ban là nguồn cảm hứng bất tận để các nghệ sỹ sáng tạo các tác phẩm văn học nghệ thuật của mình. Và tôi cũng vậy, tôi yêu loài hoa đấy, yêu cánh hoa mộc mạc giản dị nhưng yêu kiều. Có rất nhiều tác phẩm của tôi nhắc đến hoa ban, như là ca khúc “Yêu lắm Sơn La”, “Sơn La lãng đãng phố chiều”, “Chuyện tình Nộc Khum”... Mỗi ca khúc đều mang những ca từ ý nghĩa, thể hiện tình cảm của tôi đối với quê hương Sơn La.

Hoa ban xuất hiện trong tất cả các chuyên ngành nghệ thuật, từ hội họa, âm nhạc, nhiếp ảnh, múa cho đến thơ, văn học,… Mỗi văn nghệ sĩ ở Sơn La lại khai thác hình tượng hoa ban qua những lăng kính khác nhau, từ hình ảnh chân thực cho đến ngôn ngữ ẩn dụ, trừu tượng. Tuy nhiên, đều có một điểm chung là tình yêu, niềm tự hào về một biểu tượng văn hóa của Sơn La - Tây Bắc.