Đồng bào dân tộc Thái ở Sơn La vốn có văn hóa ẩm thực đặc sắc, sáng tạo. Những món chế biến từ thịt gà của đồng bào Thái rất khác lạ, tạo nên món ăn hấp dẫn, có hương vị đặc biệt. Với đồng bào, mỗi món ăn là một tác phẩm thể hiện sự khéo léo, độ nhạy cảm về gia vị và tâm của người làm ra món ăn.

Nếu đã quá quen thuộc với những món gà luộc, gà rang, gà rán thì bạn hãy thử một lần thưởng thức các món ăn của đồng bào dân tộc Thái chế biến từ gà. Đầu tiên phải kể đến món “gà  mọ” (cáy man mọ), một món ăn truyền thống mang đặc trưng của đồng bào Thái Sơn La. Gà để làm nguyên liệu phải là gà mái, mới đẻ lứa trứng đầu tiên, thịt gà béo, chắc, mỡ gà vàng óng chặt miếng, ướp cùng với loại gia vị sền sệt được pha trộn từ muối, ớt, mắc khén, bột ngọt, rau rừng, mầm sa nhân, măng ngọt, rau thơm, hoa chuối... băm nhỏ, trộn với bột nếp. Thịt gà và các gia vị sau khi tẩm ướp sẽ được gói bằng lá chuối hoặc lá dong, sau đó đùm thành túm, buộc lại và hấp chín. Món gà mọ hấp dẫn ở hương vị tổng hợp từ nguyên liệu thập cẩm, sự kết hợp các gia vị ngọt, chua, cay, mặn, đắng, cùng với thịt gà béo mềm và bột nếp thơm ngậy, ăn lúc còn nóng hôi hổi khi vừa bắc ra từ bếp được dùng như một món khai vị đãi khách quý, gây ấn tượng đặc biệt với bất kỳ ai khi được thưởng  thức.

Món gà hun khói của đồng bào Thái được nhắc đến bởi cách chế biến gà thành món ăn bảo quản được lâu ngày. Xuất phát từ nhu cầu cuộc sống và văn hóa sử dụng củi lửa của người miền núi, gà hun khói được người phụ nữ Thái dành nhiều tâm sức trong khâu chế biến cầu kỳ, tốn nhiều thời gian, công sức. Gà tươi được tẩm ướp gia vị theo kinh nghiệm, gồm: muối, mì chính, ớt, gừng, sả, mắc khén... rồi đem hong trên bếp củi, canh cho lửa cháy nhỏ, cháy đều trong một ngày đêm cho thịt gà khô săn lại, ngả màu cánh gián, rồi đem hấp chín và hong khô thêm một lần nữa là có thể để được trong cả tháng như một loại thực phẩm dự trữ. Món gà hun khói không dễ làm, bởi người chế biến phải biết ước lượng gia vị vừa phải để thịt gà không bị mặn, hoặc không quá cay hay quá nhạt, khi hun phải canh lửa đúng tầm để thịt gà đủ độ săn từ ngoài vào trong mà không bị khô, lúc ăn không bị dai.

Thêm một món ăn từ gà của đồng bào dân tộc Thái không thể không nhắc tới là gà nướng mắc khén được chế biến từ loại gà tơ tẩm ướp những gia vị đặc trưng núi rừng. Món này chỉ ngon khi được nướng trên than hồng, người nướng vừa quạt than, vừa trở từng mặt, khi thịt gần chín thì phết một lớp mật ong rừng bên ngoài để thịt gà có độ bóng, vàng ươm, tạo vị ngọt cho món ăn. Gà nướng ăn với xôi nếp nương và măng rừng chấm chẳm chéo cay nồng là sự kết hợp hoàn hảo và không thể thiếu trong mỗi mâm cơm đãi khách quý mà người Thái ở Sơn La bao đời nay vẫn bảo nhau gìn giữ.

Nét đặc trưng và hương vị hấp dẫn khiến những món ăn chế biến từ gà của đồng bào Thái đang ngày càng được nhiều người biết đến, trở thành món ngon trên thực đơn các nhà hàng ẩm thực dân tộc.

Thảo Nguyên