Một trong những món ăn ngon của đồng bào Thái là món “mọ”, tức là sản phẩm tẩm ướp gia vị đem hấp cách thủy với bột gạo nếp. Với trí tưởng tượng, tính ước lượng và tính sáng tạo tuyệt vời, đồng bào dân tộc Thái có thể chế biến “mọ” từ tất cả các sản phẩm rau, củ, quả. Song hấp dẫn nhất là món “Cáy man mọ” (tức là gà mái non hấp) đậm đà bản sắc dân tộc, đòi hỏi sự cầu kỳ, khéo léo tài hoa từ bàn tay con người.

Gà để làm món “mọ” phải là gà mái đẻ trứng lứa đầu tiên, béo, nặng trên 1 kg. Gà mổ thịt, làm sạch, để ráo nước, đem chặt thành miếng, rồi ướp với muối và gia vị. Đối với ẩm thực của người Thái, gia vị là yếu tố quan trọng tạo nên nét đặc sắc riêng biệt; họ có khả năng ước lượng chuẩn xác trong việc pha trộn gia vị giữa các loại đắng, chua, cay, ngọt, mặn... để tạo cho món ăn có hương vị lạ và hấp dẫn. Riêng món “Cáy man mọ” được gia giảm bởi rất nhiều loại gia vị, rau măng, hoa lá khác nhau, như: Rau thơm rừng, ớt, gừng, xả, mắc khén, mầm măng cây sa nhân, hoa chuối rừng, nõn măng ngọt, rau cải non và không thể thiếu là bột gạo nếp. Các loại rau, măng, gia vị đem thái nhỏ; bột gạo hòa sền sệt với nước, tất cả đem trộn đều với thịt gà cho thật ngấm. Sau đó, dùng lá dong hoặc lá chuối rừng để gói thịt gà thành từng “chúc” (tức là đùm), buộc lạt dẻo ở đầu “chúc” rồi đem đồ như đồ xôi. Chõ xôi bốc hơi đều chừng một giờ đồng hồ, khi mùi thơm lan tỏa ngào ngạt là được.

Khách quý tới nhà, sau khi đôi bên chào hỏi chia vui, cùng ngồi vào bàn tiệc; lúc này “chúc mọ” mới đem ra, cởi nút lạt rồi đặt vào mâm mời mọi người thưởng thức. Bao giờ chủ nhà cũng mời khách quý miếng thịt gà “mọ” đầu tiên để tỏ lòng quý trọng. Món gà “mọ” tỏa hương thơm nức mùi gia vị, sóng sánh chút lớp mỡ vàng óng, ngầy ngậy của thịt gà mái non, tất cả quyện với mùi bột nếp tan thơm dẻo ngọt đầu mùa gặt, khi thưởng thức cảm nhận được tấm lòng thơm thảo, tính cần cù nhẫn nại và bàn tay khéo léo tài hoa của người làm ra món ăn.

Trước kia, món “Cáy man mọ” thường chỉ để đãi khách quý tới thăm nhà. Bây giờ, món ăn này đã đi vào những bữa cơm hàng ngày của các gia đình, trở thành một trong những món ăn không thể thiếu trong thực đơn các nhà hàng Tây Bắc khi phục vụ du khách gần xa.

Hoàng Liên (Thành phố)