Bản du lịch cộng đồng bản Hoa, xã Tân Lập (Mộc Châu).

Khi người ta đã đạt đến vinh quang thì thường bằng lòng dừng lại, khuếch trương thành tích, nhưng ông Hà Ngọc Quý ở bản Dọi, xã Tân Lập (Mộc Châu), nguyên Chủ tịch UBND, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Tân Lập, được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới” lại khác. Dù đã nghỉ hưu vẫn nêu cao tinh thần trách nhiệm trước Đảng, trước dân, trăn trở tìm hướng làm ăn mới, hiệu quả cho dân.

Chúng tôi đến gia đình ông Quý đúng dịp người thân đang quây quần thăm hỏi vì vợ chồng ông vừa đi tham quan, học hỏi kinh nghiệm du lịch cộng đồng từ Sin-ga-po về. Biết mục đích cuộc gặp, ông thật lòng: “Nghỉ hưu rồi có gì để nói, làm thêm dịch vụ du lịch cộng đồng là để thêm niềm vui tuổi già chứ chưa có thành quả gì đâu?”. Nói vậy, nhưng ai cũng hiểu, những việc ông làm đều là vì sự phát triển của cả xã Tân Lập này.

Ai cũng biết, trước đây, Tân Lập là xã vùng sâu, vùng xa hết sức khó khăn của huyện Mộc Châu, canh tác thuần nông, hằng năm thường thiếu đói từ 3 đến 4 tháng. Day dứt, trăn trở trước sự bủa vây của cái nghèo, là người con của bản, ông hiểu, mình phải gương mẫu đã, cứ làm trước, thoát nghèo thì bà con sẽ tin và làm theo. Vậy là ông trực tiếp về xuôi đi xem người ta trồng giống ngô, lúa nào có năng suất cao gấp 4-5 lần giống ngô, lúa địa phương, rồi mua về đem trồng ngay từ nhà mình. Bây giờ thì phong trào dùng giống mới cho năng suất cao đã được nhân dân toàn xã gieo trồng đại trà, chẳng những ổn định lương thực mà nhiều hộ còn dư hàng chục tấn ngô hàng hóa bán ra thị trường. Nhận thấy vùng đất Tân Lập mây mù ẩm ướt quanh năm, gây khó khăn cho khâu bảo quản, ngô thương phẩm dễ mất giá, ông lại về xuôi học tập phương pháp sấy ngô. Năm 1998, lò sấy ngô đầu tiên công suất 10 tấn/ngày của gia đình ông được đưa vào sử dụng, không chỉ bảo quản tốt số ngô thu được mà còn làm cho bà con địa phương có cách nhìn mới về công đoạn chế biến, bảo quản sau thu hoạch. Chẳng thế mà hiện giờ, cả xã có trên 30 lò sấy ngô hoạt động, công suất trên 400 tấn ngô/ngày.

Ngoài cây ngô, cây lúa, Tân Lập còn là vùng đất bén duyên từ lâu với cây chè. Minh chứng là ở bản Dọi hiện còn rất nhiều cây chè cổ thụ. Dù vậy, những năm 90 của thế kỷ trước, thị trường Đông Âu biến động, chè sản xuất ra không tiêu thụ được, nhiều cây chè bị chặt để lấy đất trồng ngô. Lúc này, với vai trò là Chủ tịch UBND xã, ông Quý vận động nhân dân thực hiện chủ trương khôi phục cây chè; gia đình ông còn vay vốn ngân hàng mua hạt chè về trồng thử nghiệm 1 ha. Thấy hiệu quả, nhiều hộ dân trong xã liền làm theo, thế nên tới năm 2000, cả xã đã trồng được 50 ha chè shan tuyết chất lượng cao. Riêng năm 2003, thực hiện dự án TĐC thuỷ điện Sơn La, được sự hỗ trợ của Nhà nước, Tân Lập đã trồng thêm 190 ha chè, đưa tổng diện tích chè toàn xã lên 240 ha.

Diện tích chè được khôi phục và trồng mới, nhưng sản phẩm chè tươi lại không có đơn vị bao tiêu do sản lượng còn ít, đường vào xã chỉ đi được trong mùa khô. Không để dân mất lòng tin, ông Quý đứng ra thành lập HTX sản xuất kinh doanh chè, tổ chức thu mua và chế biến chè. Năm 2008, HTX liên doanh với công ty nước ngoài chuyên sản xuất chè chất lượng cao, xuất khẩu trực tiếp. Bây giờ thì Tân Lập đã có 2 nhà máy chè, công suất lên tới 700 tấn/năm; xuất khẩu sang thị trường Đài Loan hơn 100 tấn chè khô mỗi năm, giải quyết việc làm cho gần 100 lao động là người địa phương với mức thu nhập 3-5 triệu đồng/người/tháng. Riêng gia đình ông, hằng năm còn đầu tư 2-3 tỷ đồng giúp nông dân mua phân bón, thuốc bảo vệ thực vật cùng các vật tư khác để phát triển cây chè, tạo việc làm cho hàng trăm hộ dân.

Ông Nguyễn Thanh Tuấn, Quản đốc của Công ty chè Tân Lập, phấn khởi: “Từ năm 2007 đến nay, Công ty chè Tân Lập liên kết với Đài Loan (ông Quý có 34% cổ phần), đã khẳng định được thương hiệu. Chè búp tươi của bà con được Công ty mua với giá 8.500 đồng/kg (cao hơn giá chè vùng khác 3.000 đồng/kg), sản phẩm được kiểm định gắt gao, đảm bảo không có dư lượng thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ. Nếu phát hiện cả vùng đó sẽ bị khoanh vùng, không cho thu hoạch cho đến khi đảm bảo sạch. Hiện tại, toàn bộ sản phẩm chè Olong của Công ty đều được xuất bán sang thị trường Đài Loan theo hợp đồng dài hạn đã được ký kết. Nếu không có người trách nhiệm cao như ông Quý chắc Công ty chúng tôi bị phá sản lâu rồi.”

Vườn cam đường canh chất lượng cao của gia đình ông Quý.

Năm 1997, xã đã tiếp nhận 100 hộ đồng bào di dân tái định thủy điện Hòa Bình từ xã Quang Minh, Mường Tè (Vân Hồ) lên sinh sống; năm 2001 tiếp nhận thêm 50 hộ từ rừng đặc dụng Xuân Nha về bản Tà Phềnh; năm 2004 tiếp nhận tiếp 390 hộ dân TĐC thủy điện Sơn La từ xã Ít Ong, huyện Mường La về định cư tại xã Tân Lập. Người đông lên tới 2.347 hộ mà quỹ đất không tăng. Đúng lúc này, Dự án di dân tái định cư thuỷ điện Sơn La tại Tân Lập được triển khai, cả xã phải giao 500 ha đất để thực hiện dự án. Với trách nhiệm là Chủ tịch UBND xã, ông Quý gương mẫu giao 1,5 ha đất canh tác của gia đình cho dự án mà không đòi hỏi đền bù, bồi thường đã thuyết phục được người dân làm theo. Kết quả, chỉ trong vài tháng, nhân dân toàn xã đã giao xong 500 ha đất cho nhà nước, góp phần thực hiện dự án TĐC mẫu của tỉnh hoàn thành đúng tiến độ. Ông chia sẻ: “Biết bao đợt cán bộ huyện, tỉnh xuống tuyên truyền, vận động cân đối lại quỹ đất để đón dân TĐC thủy điện Sơn La nhưng dân chưa thấu. Chỉ đến khi tôi nói và làm thì dân mới “thông” và “làm theo”. Không chỉ vậy, 2 bản dân tộc Mông của xã trước đây có tập quán trồng cây thuốc phiện, phát sinh nhiều hệ lụy, gây mất trật tự an toàn xã hội, chỉ khi ông Quý cùng cán bộ địa phương vào cuộc, hàng trăm ha cây thuốc phiện mới bị triệt phá, thay thế bằng cây ăn quả và cây chè cho đồng bào Mông và 10 bản trong xã được công nhận đạt chuẩn 4 không về ma tuý.

Về nghỉ hưu, nhưng muốn mở hướng làm ăn mới cho bà con trong ông Quý chưa bao giờ ngừng. Dù thừa điều kiện về thành phố, khu đô thị mua nhà lầu, xe hơi, an hưởng tuổi già, nhưng ông Quý nguyện gắn bó trọn đời với quê hương Tân Lập, quyết tâm rời bỏ làm nông nghiệp thuần túy chuyển sang làm nông nghiệp công nghệ cao gắn với phát triển du lịch. Từ ý tưởng đó, ông bán hết cả nhà xây kiên cố, xưởng sơ chế bảo quản ngô hàng hóa ở trung tâm xã, về bản Hoa mua 5 ha đất vườn đồi, đầu tư hơn 5 tỷ đồng xây dựng khu du lịch cộng đồng. Hiện tại, 3 dãy nhà sàn với khuôn viên rộng thoáng phục vụ du lịch sinh thái đã đi vào hoạt động; con đường vào khu du lịch dài hơn 1km được bê tông hóa; hơn 1.000 m2 ao cá cung cấp hàng tấn cá thịt phục vụ du khách; trên 3 ha vườn trại với 5.000 cây cam, quýt, nhãn, xoài ghép xen lẫn những luống chè xanh ngát đã bắt đầu cho thu hoạch, hàng năm đón hàng chục đoàn khách du lịch về thăm, nghỉ dưỡng. Vừa làm vừa rút kinh nghiệm, hơn nửa tỷ đồng thu lợi hàng năm từ cổ phần ở Công ty chè Tân Lập, ông dốc vào khu du lịch cộng đồng này. Theo gương ông, hiện tại ở bản Dọi đã có nhiều gia đình làm du lịch cộng đồng hiệu quả, hằng năm thu hút hàng trăm đoàn khách du lịch; bản Tà Phềnh, Nà Ka, Phiêng Cành nhờ xóa bỏ cây thuốc phiện chuyển sang trồng cây ăn quả đã tạo nên những thung lũng mận bạt ngàn hoa trái, được huyện chọn làm điểm tổ chức Ngày hội hái quả hằng năm.

Ao cá gắn với du lịch sinh thái của ông Hà Ngọc Quý.

Trong kết quả Tân Lập đạt được: 270 ha chè, sản lượng 3.423 tấn chè búp tươi/năm; xây dựng thành công dự án cánh đồng chè mẫu lớn tại bản Dọi; chuyển đổi 110 ha đất kém hiệu quả sang trồng cây ăn quả trên đất dốc; thành lập HTX chè bản Dọi; thâm canh 315 ha ruộng 2 vụ, sản lượng 1.575 tấn; chuyển đổi 2.300 ha ngô lấy hạt sang trồng ngô ủ ướp, sản lượng hàng năm đạt 11.800 tấn; thu nhập bình quân trên 15 triệu đồng/người/năm; hộ có thu nhập trên 100 triệu đồng khá phổ biến; tỷ lệ hộ nghèo chỉ còn 7,12%... có công lao đóng góp không nhỏ của ông Hà Ngọc Quý. Trước khi nghỉ hưu, ông gửi đi đào tạo nguồn cán bộ cho xã (trên 90% cán bộ có trình độ đại học), hoàn thành nốt quy hoạch đất đai để tránh những tiêu cực có thể xảy ra trong tương lai. - Đó là những nhận xét của Bí thư Đảng ủy xã Tân Lập Lò Đức Vượng về người lãnh đạo tiền nhiệm.

Ông Đặng Văn Mình, nguyên Chủ tịch UBND xã, chia sẻ thêm: Được làm việc cùng thời với anh Quý, tôi trưởng thành lên rất nhiều. Còn nhớ, trong đợt chuẩn bị tài liệu phục vụ Đại hội Đảng bộ xã, cả Đảng ủy duy nhất có một cái máy đánh chữ, tôi phải nhập văn bản cả đêm, anh Quý trực tiếp đọc văn bản để tôi nhập, hoàn thành các loại văn bản phục vụ kỳ họp. Đợt lũ lụt cục bộ tại bản Co Phay, anh Quý cùng tôi lên rừng chặt tre đóng bè đi thị sát vùng ngập, có phương án thoát lũ, kịp thời cứu hàng chục nhà dân và hoa màu thoát nguy cơ xóa sổ. Việc nào cũng vậy, cứ có anh vào cuộc là được giải quyết thấu đáo. Ngày công bố quyết định anh được nghỉ hưu, hay tin xã làm lễ chia tay, bà con các bản trong xã kéo đến kín cả hội trường, ai cũng xúc động và muốn được gần gũi thêm nữa người cán bộ hết mực vì dân, luôn nghĩ và làm cho dân.

Đêm ở khu du lịch cộng đồng bản Hoa thật yên bình, chỉ xào xạc tiếng gió cao nguyên, tiết trời se se lạnh. Sáng sớm, dòng sông mây bồng bềnh trắng xóa từ dưới lòng hồ sông Đà cứ tràn lên phủ kín cả vùng chè mênh mông. Ông Quý bảo: với môi trường, khí hậu trong lành, quanh năm sương mù, mát mẻ như Tân Lập thì việc phấn đấu đạt 100 triệu đồng trên một đơn vị diện tích theo chủ trương của tỉnh là không khó. Mục tiêu của Tân Lập là phấn đấu đạt 1 tỷ đồng/ha/năm. Tân Lập phải là một xã phát triển mạnh về cây chè xuất khẩu, là điểm đến du lịch của du khách thập phương.

Đồi chè Kim Tuyên chất lượng cao ở Tân Lập (Mộc Châu).

Vì ông bận đón đoàn khách du lịch từ Úc và Hải Phòng đến đặt phòng nghỉ cuối tuần, chúng tôi đành chia tay ông, thật tiếc không được chứng kiến ngọn lửa trại bùng cháy giữa sân rộng mở vòng xòe đoàn kết. Trở về huyện theo lịch hẹn gặp lãnh đạo huyện cùng thời kỳ với ông, tôi được ông Lường Văn Đúi, nguyên Bí thư Huyện ủy Mộc Châu khẳng định: “Đây là cán bộ đảng viên người dân tộc có bản lĩnh lãnh đạo, nói đi đôi với làm, thu phục lòng người, có ý chí quyết tâm, luôn cầu thị, dám nghĩ, dám làm, làm thật, làm được, không chịu lùi bước, luôn thích ứng thời cuộc, say sưa làm kinh tế... Chưa có bí thư, chủ tịch xã nào trên địa bàn làm được như anh Quý đâu. Đây thực sự là mẫu hình lãnh đạo của thời kỳ đổi mới đấy!” Quả thế thật, Anh hùng Lao động Hà Ngọc Quý sẽ mãi là viên ngọc quý tỏa sáng, là niềm tin, niềm tự hào đưa quê hương vùng sâu, vùng xa Tâp Lập vượt lên giàu mạnh trong tương lai gần.

Tân Lập, tháng 5 năm 2017