Với diện tích trên 19.600 ha, Sơn La hiện là tỉnh có diện tích, sản lượng nhãn lớn nhất cả nước. Cùng với xuất bán quả tươi ra thị trường, tỉnh còn tích cực tuyên truyền, vận động các doanh nghiệp, HTX, hộ trồng nhãn phát triển nghề chế biến long nhãn, xây dựng thương hiệu long nhãn Sơn La.

Hiện nay, toàn tỉnh có trên 600 cơ sở chế biến long nhãn, có 2 làng nghề chế biến long nhãn ở bản Hải Sơn và Hồng Nam, xã Chiềng Khoong, huyện Sông Mã. Nâng cao giá trị sản phẩm nhãn, Sở Công Thương đã chủ động phối hợp với các sở, ngành có liên quan tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Quyết định số 1818/QĐ-UBND ngày 28/7/2021 của UBND tỉnh về việc quy định nội dung và mức hỗ trợ đầu tư các cơ sở chế biến, bảo quản sản phẩm nhãn và nông sản khác.

Theo đó, hỗ trợ 726 kho bảo quản lạnh, đông lạnh, công ten nơ đông lạnh, lò sấy hơi nhiệt, nhiệt lạnh và dây truyền máy móc với tổng kinh phí hơn 27,4 tỷ đồng. Ngoài ra, còn hỗ trợ ứng dụng máy móc thiết bị sản xuất chế biến các loại hoa quả và nông sản khác cho một số cơ sở công nghiệp nông thôn theo chính sách khuyến công với kinh phí hỗ trợ là hơn 2,2 tỷ đồng.

Trung tâm Khuyến công và tư vấn phát triển công nghiệp, Sở Công Thương hỗ trợ cho 2 cơ sở (long nhãn Đạt Thủy ở huyện Mai Sơn; long nhãn Bảo Minh ở huyện Sông Mã) tham gia bình chọn sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh và cấp khu vực phía Bắc năm 2022. Trong đó, Công ty TNHH một thành viên Đạt Thủy đã đạt giải tại cơ sở công nghiệp nông thôn có sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp khu vực phía Bắc. Năm 2021, sản phẩm long nhãn sấy khô do Công ty TNHH một thành viên Đạt Thủy, huyện Mai Sơn sản xuất được chứng nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh.

Ông Dương Văn Đạt, Giám đốc Công ty TNHH một thành viên Đạt Thủy, cho biết: Năm 2021, Công ty được hỗ trợ 300 triệu đồng từ nguồn khuyến công quốc gia để đầu tư máy móc thiết bị, nâng công suất dây chuyền sấy đa năng lên 7,5 tấn nguyên liệu/mẻ/60 giờ. Máy móc được hỗ trợ ngoài chế biến sản phẩm long nhãn, còn giúp chúng tôi chế biến thêm nhiều sản phẩm khác, như: Rượu mắc ca, dầu mắc ca, hạt mắc ca. Sản phẩm long nhãn tiếp tục khẳng định thương hiệu, mở rộng thị trường, được bình chọn là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp khu vực phía Bắc năm 2022.

Tại huyện Sông Mã, năm 2021, tỉnh đã hỗ trợ cho 2 doanh nghiệp, 6 HTX, 571 hộ dân, 5 công ten nơ lạnh, 3 kho lạnh và 601 lò sấy hơi nhiệt với tổng giá trị hơn 21,7 tỷ đồng.

Riêng với 2 làng nghề chế biến long nhãn 2 bản Hồng Nam và Hải Sơn, xã Chiềng Khoong, huyện Sông Mã được tỉnh công nhận làng nghề năm 2022 với tổng diện tích hơn 354 ha trồng nhãn, năng suất bình quân đạt 11 tấn/ha. Có 45 hộ dân được hỗ trợ 47 lò sấy hơi nhiệt, tổng số tiền hơn 1,8 tỷ đồng. 

Các hộ dân trong làng nghề chế biến long nhãn 2 bản Hồng Nam và Hải Sơn đã mạnh dạn đầu tư cải tiến lò sản xuất từ lò đốt bằng than nay cải tiến hệ thống lò đất bằng củi (lò hơi nhiệt) công suất cho mỗi lò hơi nhiệt sạch bình quân 1,5 tấn nhãn quả tươi/ngày tương đương 1,5 tạ long nhãn thành phẩm/ngày. Đến nay, toàn huyện đã có 2 sản phẩm long nhãn sấy khô Hoàng Tuấn và Bảo Minh đạt sản phẩm công nghiệp nông thôn cấp tỉnh. 

Làng nghề chế biến long nhãn bản Hải Sơn, xã Chiềng Khoong hiện có 28 cơ sở chế biến, 85 lò sấy hoạt động. Từ đầu vụ đến nay, các lò sấy đã chế biến được hơn 5.000 tấn nhãn từ nguồn nguyên liệu trên 292 ha nhãn của bản và thu mua các xã, bản lân cận. Mỗi ngày, làng nghề tạo việc làm cho trên 2.000 lao động thời vụ.

Ông Đào Ngọc Bằng, chủ cơ sở chế biến long nhãn trong làng nghề, chia sẻ: Ngày trước, long nhãn sấy khô bằng phương pháp thủ công đốt than đá, một ngày chỉ làm được 50 cân đến 1 tạ, được tỉnh hỗ trợ 2 lò sấy với số tiền 58 triệu đồng, gia đình tôi đầu tư thêm 2 lò sấy hơi nhiệt sạch với công suất chế biến 8-10 tấn quả tươi/ngày. Thời điểm này, gia đình thuê hơn 100 lao động xoáy long nhãn và làm các công đoạn chế biến. Từ đầu vụ đến nay, xưởng đã chế biến hơn 70 tấn long nhãn.

Ngoài ra, thực hiện hỗ trợ tiêu thụ, xuất khẩu, hằng năm, Sở Công Thương chủ trì, phối hợp với các sở, ngành, UBND các huyện, thành phố tham mưu cho UBND tỉnh ban hành các kế hoạch xúc tiến thương mại tiêu thụ sản phẩm nông sản và xuất khẩu sản phẩm hàng hóa để hỗ trợ các doanh nghiệp, HTX xúc tiến thương mại, quảng bá, giới thiệu và kết nối tiêu thụ sản phẩm nông sản tại thị trường trong nước và xuất khẩu.

Trong năm 2022, đã hỗ trợ xuất 2.466 tấn long nhãn giá trị 13.548 nghìn USD. Theo kế hoạch, năm 2023, hỗ trợ xuất khẩu 3.000 tấn long nhãn. giá trị 16.300 nghìn USD. Tính đến ngày 14/9/2023, toàn tỉnh đã chế biến được 26.657 tấn long nhãn; xuất khẩu 930 tấn long nhãn; sản lượng dự kiến cả năm 139.861 tấn. Long nhãn Sơn La phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu sang Trung Quốc, Hàn Quốc và một số nước châu Á. 

Bà Phạm Thị Doan, Giám đốc Sở Công thương, cho biết: Ngành tiếp tục phối hợp với UBND các huyện, thành phố rà soát nhu cầu đầu tư máy móc, thiết bị phục vụ cho sản xuất, chế biến sản phẩm nhãn; hỗ trợ đăng ký thương hiệu, nhãn hiệu, giới thiệu, quảng bá sản phẩm, đăng ký sở hữu trí tuệ và tham gia các hội chợ thương mại đối với sản phẩm long nhãn, nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, hộ dân, HTX chế biến long nhãn. Đẩy mạnh khuyến công, xúc tiến thương mại các sản phẩm ngành nghề nông thôn, làng nghề để khuyến khích phát triển và thu hút doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh đầu tư, liên kết theo chuỗi giá trị để phát triển các làng nghề truyền thống, trong đó có làng nghề chế biến long nhãn.

Với sự quan tâm của các cấp, các ngành chức năng của tỉnh và sự chủ động của người dân, doanh nghiệp, đã giúp nâng cao giá trị sản phẩm nhãn, xây dựng và khẳng định thương hiệu long nhãn Sơn La đến với người tiêu dùng, tăng thu nhập cho người sản xuất, tạo việc làm cho lao động tại chỗ, giúp địa phương xóa đói, giảm nghèo.