Bà Pản bước từng bước khó nhọc lên chiếc cầu thang phụ cuối nhà. Từ khi chồng mất, bà vẫn duy trì thói quen lên nhà từ cầu thang phụ. Vừa bước lên bậc thứ năm, rắc, một tiếng khô giòn vang lên, thanh gỗ gẫy làm đôi, bà Pản không kịp bấu víu, ngã phịch xuống đất. Bà gắng gượng đứng dậy, tập tễnh về phía cầu thang chính bước run run lên nhà. Cũng may chân bà Pản chỉ bị bong gân.

Bà Pản lê từng bước khó nhọc ra phía ban thờ, bàn chân bong gân được đắp lá thuốc của thầy mo Hặc đã đỡ sưng hơn, nhưng vẫn còn nhức. Bà lập cập rút ra ba thẻ hương, bật lửa. Run tay, bà hơ qua, hơ lại mãi, mấy que hương mới cháy đều. Nhìn ảnh chồng mờ mờ trong làn khói hương, bà có cảm giác ánh mắt ông nhìn bà như có điều gì trách móc.

Nhận được tiền trợ cấp của Nhà nước cho hộ nghèo xóa nhà dột nát, bà đã thuê thợ sửa sang lại tổng thể ngôi nhà. Vậy chẳng hiểu sao cái thanh gỗ mọt ấy, thợ lại quên thay.

Từ khi Bương con trai bà báo tin có người yêu là một cô gái người dưới xuôi, bà buồn lắm. Cái buồn như làn mây mù bao phủ tâm trí bà, làm bà có cảm giác tối mắt không tìm thấy lối đi. May có đứa cháu ngoại bi bô hàng ngày, làm bà nguôi ngoai bớt phần nào.

Đêm về là khoảng thời gian bà suy nghĩ mông lung, cố nhắm mắt lại dỗ giấc ngủ, nhưng nó không tới. Bà chẳng thù ghét gì người dưới xuôi, nhưng bà lo. Bà có một trai, một gái. Con gái bà đã thành con dâu nhà người ta. Bao nhiêu hy vọng, bà Pản đặt cả vào con trai.

Gái xuôi sống sung sướng quen rồi, sao biết thêu khăn piêu, làm chăn, đệm tặng họ hàng; không quen cuốc nương, bẻ ngô, cấy gặt, đồ xôi, nướng cá..., khác biệt về phong tục, tiếng nói. Rồi họ hàng, làng bản sẽ chê trách, làm sao nó có hạnh phúc lâu dài với con trai bà được. Không trước thì sau nó cũng bỏ thằng Bương về thành phố. Bà Pản nghĩ mình phải tìm cách ngăn chúng nó lại càng sớm, càng tốt.

*

**

Đội khảo sát địa chất do Thành làm đội trưởng được lệnh di chuyển đến bờ sông thuộc khu vực bản Huổi Hon. Bản Huổi Hon cách sông Đà tầm 1km đường chim bay, mặt quay ra suối Nặm Mạ, lưng tựa núi cao hiểm trở, hẻo lánh, ít người qua lại. Đội của Thành có bảy người, chỉ có một chị phụ nữ làm nhiệm vụ cấp dưỡng, còn tất cả đều là nam.

Chiếc xe zin ba cầu bò chậm như rùa, trên thùng xe chở mũi khoan nặng hơn một tấn. Cái nóng Ít Ong phả vào ca bin hầm hập. Lái xe Nam để mặc mồ hôi rỏ tong tong trên mặt, quay sang than thở với Thành: "Em đã đi nhiều nơi, mà chưa thấy chỗ nào nóng khủng khiếp như nơi đây, nhưng chẳng hiểu sao gái bản nơi này cô nào cũng có nước da trắng nõn như đọt măng rừng vừa bóc”.

Thành vỗ nhẹ vào vai Nam: "Tập trung vào tay lái đi ông nỡm, lại mê em nào trong bản rồi à. Gái bản nhìn thích mắt đấy, nhưng không dễ xơi đâu, léng phéng là anh bấng cả cụm".

Nam liếc xéo sang Thành: "Hãy đợi đấy có khi anh còn bị dính bùa ngải của các nàng trước cả em". Tiếng cười của hai anh em làm dịu đi cú xóc nảy đom đóm mắt. Chiếc xe bất ngờ loạng choạng như say rượu khi phải tránh một đàn trâu đi nghênh ngang giữa đường.

Đội của Thành vừa tới nơi đã thấy một đống tre, bạt, xà beng, xẻng tập kết bờ sông. Thành đã chủ động điện trước, nhờ Trưởng bản thuê mấy thanh niên to khỏe ra dựng lán trại thật chắc chắn, vì đội của anh có lẽ phải ở đây vài năm chưa chắc đã hoàn thành xong công việc, đòi hỏi sự cẩn trọng tuyệt đối này.

Đã hơn mười năm Thành gắn bó với sông Đà, mảnh đất nắng gió mà ăm ắp tình người. Nhiều đội khảo sát thủy điện chia nhau đi dọc triền sông dài mấy trăm km, khoan thăm dò, phân tích kết cấu, địa tầng đất đá dưới đáy sông, trong lòng núi, đo lượng nước, lập bản đồ địa chất... để chuẩn bị xây dựng công trình thủy điện Sơn La, bậc thang thủy điện thứ hai trên sông Đà và lớn nhất nước. Có nhiều thế hệ đàn anh, đàn chú đến nơi đây trước Thành, họ hiến dâng cả thời tuổi trẻ cho sự nghiệp trị thủy dòng sông hung dữ này.

Bản Huổi Hon là bản nhỏ của người dân tộc Thái chỉ có khoảng bốn mươi nóc nhà. Từ lán trại của đội khảo sát vào tới bản Huổi Hon phải men theo bờ suối dài 2km, vén đá mà đi. Chị Hà cấp dưỡng, nhiều khi mưa gió hoặc bận không xuống được thị trấn mua thực phẩm, chị đành cuốc bộ và bản xin ít rau xanh, mua cân cá, con gà về nấu tạm một, hai bữa cho anh em. Mấy thanh niên chưa vợ ngày nghỉ rảnh cũng thường rủ nhau lội suối vào tán gái bản cho đỡ buồn.

Sâm sẩm tối hôm đó Thành một mình đi vào bản, anh muốn tìm thuê vài người đàn ông khỏe mạnh, sáng mai vận chuyển các bộ phận của mũi khoan lên núi. Chỉ đi vào giờ này mới có cơ hội gặp được đông đủ mọi người. Đi sớm hơn bản vắng teo, chỉ toàn người già, trẻ con ở nhà.

Đang mải miết lựa đá mà bước, Thành chợt nghe loáng thoáng có tiếng trẻ con khóc phía quả đồi trước mặt. Tiếng khóc được ngọn gió chiều thả xuống mỗi lúc một rõ. Thành cầm chiếc đèn pin rẽ lau leo ngược lên phía tay phải, anh nghĩ nơi có đứa trẻ không xa.

Leo được chừng một trăm bước, một cảnh tượng kinh hoàng hiện ra trước mắt Thành. Trong cái lán nương gần đỉnh đồi, người thiếu phụ đã tự mình vượt cạn xong, máu me còn dính bê bết vào váy áo và vương vãi trên chiếc sàn tre ọp ẹp. Chị ta đang dùng con dao gọt hoa quả tự cắt rốn cho đứa bé. Đứa bé trai mới sinh đỏ hỏn như quả nhót chín, hai cánh tay yếu ớt khua lên mặt, khóc ngằn ngặt.

Dù rất thương con nhưng bố mẹ Bó không thể làm khác luật lệ của bản. Luật của bản đã đề ra, những đứa con gái chửa hoang là mang đến thiên tai, dịch bệnh cho bản, cho mường. Bị dân bản tẩy chay đuổi ra khỏi bản. Bố mẹ Bó đành dựng cho Bó một cái lán nằm kín đáo nơi ít người qua lại. Cái lán được cỏ lau che chắn, nhìn qua người ta cũng chỉ thấy toàn lau lách. Thi thoảng tranh thủ ban đêm mẹ Bó lại lén mang lên cho Bó cân gạo, bó rau và một số đồ đạc đủ sinh hoạt cầm chừng.

Từ ngày có thêm hai mẹ con Bó, không khí trong đội rộn ràng hẳn lên. Thằng bé được Thành đặt cho biệt danh là thằng Gió. Lúc rảnh, thằng bé được các chú, các bác tranh nhau bế. Thằng Lôm(*) chẳng bệnh tật gì, bú xong là lăn ra ngủ. Tranh thủ lúc con ngủ, Bó giúp anh em trong đội khi thì giặt quần áo, lúc khâu hộ anh em nam giới mấy đường chỉ bị sứt.

Sợ Bó buồn Thành cũng không dám hỏi chuyện quá khứ của Bó, anh nghĩ khi Bó nguôi ngoai cô sẽ tự kể.

Chị Hà sức khỏe yếu xin về công ty làm công việc khác. Bó ngẫu nhiên trở thành cấp dưỡng của đội.

Thằng Lôm được một tuổi, Bó gửi con về nhờ mẹ trông hộ để tập trung cho công việc. “Gái một con trông mòn con mắt”, Bó lại ở nơi toàn đàn ông, nên dân bản tò mò, bàn tán, dị nghị. Có người chẳng nể, nói độp vào mặt Bó, là đi làm phò. Bó không thanh minh, cô mang ơn Thành nên muốn giúp anh. Đôi lúc rảnh, buồn cô lại ra tảng đá giữa suối ngồi một mình nghịch nước, thả ánh mắt trôi xuôi theo dòng.

Thời gian bào mòn đá, bào mòn cả nỗi đau. Thành nhớ những ngày đầu đến lán của đội khảo sát ở, Bó như cái xác không hồn. Cô chẳng nói, chẳng rằng, chỉ thui thủi làm việc vặt giúp mọi người, rồi lui về góc riêng của mình chăm con. Ngày nào nước da cô còn tái nhợt vì thiếu máu, giờ Bó như bông hoa mạ rực rỡ một góc rừng.

Những giọt nắng chiều rót mật xuống cỏ, nhạt dần rồi biến mất sau quả đồi trước mặt. Bó bưng chậu quần áo vừa giặt lên bờ chuẩn bị đi về. Chợt cô cảm thấy hơi thở của một gã đàn ông gấp gáp sau gáy. Đôi cánh tay cứng như gọng kìm của gã ôm xiết lấy cô, cả thân thể to lớn đè nghiến cô xuống. Chậu quần áo vừa mới giặt bị gã quăng mạnh xuống suối trôi lềnh bềnh.

Bó la hét, cào cấu, dùng hết sức đẩy gã ra mà không nổi. Sức cô đuối dần. Đúng lúc đó Thành xuất hiện. Anh túm cổ áo gã đàn ông giáng cho nó một cái tát nảy đom đóm mắt. “Hoan, sao mày khốn nạn thế” Thành gằn giọng. Gã đàn ông chẳng phải ai xa lạ chính là Hoan, thành viên trong đội khảo sát. Hoan thường ngày vẫn hay trêu chọc, cợt nhả Bó. Lúc thì vuốt má, khi thì bẹo mông. Bó nghĩ Hoan xa vợ buồn, nên trêu đùa cho vui. Vì muốn giữ không khí hòa nhã, nên cô không chấp.

Hoan quỳ xuống van xin Thành. Anh ta đổ tại bữa rượu trong bản, khiến anh ta không làm chủ được bản thân. Thành hứa sẽ giữ kín chuyện, nếu Hoan thay đổi tính nết bớt rượu chè, chuyên tâm vào công việc.

Bó lấy hai bàn tay che khoảng ngực trắng ngần lộ ra vì chiếc cổ áo bị xé rách, cô vừa chạy vừa khóc tức tưởi.

Mùa mưa năm nay đến sớm, Thành sợ nhất những cơn mưa rừng dai dẳng không biết bao giờ tạnh. Mưa lâu làm đất đá nhão ra sạt lở, bình thường đi lại đã khó khăn rồi, giờ càng khó khăn gấp bội.

Hôm trước nhận được điện thoại của Nam báo, xe chở giàn khoan tăng cường từ Hà Nội, đi hai ngày, ba đêm mới lên tới nơi, nhưng dính mưa. Thành phải huy động cả bản ra giúp sức.

Bùn lầy ngập kín gần hết bánh xe, Nam tập trung cao độ, tay quay vô lăng, chân đạp mạnh ga. Tiếng động cơ ô tô rú lên như con thú bị thương, cao su bốc cháy khét lẹt do ma sát mạnh. Bánh xe quay tít cuộn theo những vòng đất nhão nhoét. Tiếng máy lịm dần, chiếc xe chở theo máy móc, thiết bị nặng gần chục tấn từ từ trôi xuống.

Mọi người í ới gọi nhau nhanh tay bê những tảng đá, những khúc gỗ chèn vào bánh xe. Xe zin ba cầu là loại xe nồi đồng cối đá của Liên Xô rất khỏe, vậy mà nó chịu đầu hàng trước con đường đầy bùn đất, không thể leo lên con dốc trơn như đổ mỡ.

Trăng như mọc ra từ đỉnh núi, dát vàng lên mặt sông. Đoạn sông chỗ này rộng, ít thác, nước chảy êm, nhưng vẫn có vụ đắm thuyền chính mắt Thành chứng kiến. Đậu ở bến sông có vài chiếc thuyền lúc thì chở hàng thuê, lúc lại đưa khách sang ngang.

Thuyền của đôi vợ chồng trẻ chuyên chở hàng thuê. Buổi chiều hôm đó, người chồng vì muốn kiếm thêm chút thu nhập, nhận chở thêm vài tạ xi măng. Quá tải chiếc thuyền đã vào gần tới bờ thì bị lật, cô vợ không biết bơi, rơi xuống nước chết đuối, cô được người chồng vớt lên ngay, vẫn tươi như đóa hoa bị mang nhúng nước.

Anh chồng cứ ôm chặt lấy vợ không chịu buông. Nỗi đau mất mát quá lớn khiến anh câm lặng, dân bản ra bờ sông động viên anh, gỡ người vợ ra để mọi người mang đi mai táng mà không được, anh cứ ngồi ôm xác người vợ cả mấy tiếng đồng hồ. Chỉ đến lúc anh nghe tiếng khóc của đứa con gái hai tuổi, anh mới thức tỉnh, buông tay cho dân bản mang vợ đi chôn.

Vậy mà nửa năm sau Thành đã thấy anh chồng ríu rít với cô vợ mới, vẫn trên chiếc thuyền cũ. Chẳng nên trách người chồng vô tình, vì cuộc sống vẫn phải tiếp tục. Thành chợt thở dài.

Sông Đà với Thành như người tình bí ẩn mang tính khí thất thường. Vì tính chất công việc, Thành thuộc lòng từng bãi đá ngầm, từng đoạn gềnh thác, từng loài hoa, từng cọng cỏ. Anh thạo tên từng bản nhỏ ven sông, chỉ cần nhắm mắt lại là anh hình dung được gương mặt của người dân trong bản. Người dân ven sông nghèo, nhưng thật thà, hiền lành chất phác, họ sống bằng nghề chài lưới, làm nương, làm ruộng.

Những kỹ sư khảo sát địa chất như Thành. “Xanh rừng thì đến, đỏ ngói lại đi”, quanh năm xa nhà, nay công trình này, mai công trình khác. Đến dựng lều ở tạm bợ nơi rừng thiêng, núi thẳm, xong việc lại đi. Lỡ có tình cảm sâu đậm với một người con gái nào đó trên đoạn đường đã đi qua, chỉ làm khổ thêm mình, khổ lây cả họ.

Đêm nay Thành trực trông giàn khoan, đội của anh phải làm tăng ca cho kịp tiến độ. Những mẫu đất đá lấy dưới lòng sông lên, được gửi ngay về công ty khảo sát thiết kế điện ở dưới Hà Nội để phân tích, đánh giá. Sau đó các kỹ sư sẽ vẽ bản đồ chi tiết công trình với sai số nhỏ nhất. Đoạn sông này như bị ma ám những mẫu đất đá anh gửi về trước, mẫu thì không đạt yêu cầu, mẫu lại nhiều nghi vấn cần xem xét lại.

Tiếng máy xé nước khoan vào lòng sông, làm lay động một vùng sơn cước. Trăng vỡ ra thành những đợt sóng trồi lên, lan xa, rồi dội ì oạp vào bờ. Mải suy nghĩ, cộng với âm thanh vọng ra từ giàn khoan, Bó đến bên Thành từ bao giờ mà anh không biết. Cô vòng tay ôm anh từ đằng sau, rồi nói thầm vào tai anh. “Anh Thành nhớ người yêu à”.

Theo phản xạ tự nhiên Thành gỡ tay Bó và hơi đẩy cô ra. Dưới ánh trăng mờ ảo, Thành vẫn nhìn thấy gương mặt Bó ửng đỏ. Chắc là Bó xấu hổ, Thành biết Bó chưa bao giờ là cô gái dễ dãi. Có thể Bó yêu Thành thật lòng, cũng có thể là cô ấy muốn trả ơn sự giúp đỡ của anh với cô ấy, nên hành động như vậy. Còn anh, anh không thể.

Bó buông anh ra, đi như chạy dọc bờ cát. Trăng đổ bóng cô đơn tan nát cả cõi lòng. Thành đuổi theo Bó, chừng vài phút anh đã đuổi kịp cô. Thành ôm nghiến thân hình mảnh mai của Bó trong đôi cánh tay rắn chắc, một mùi hương đàn bà tỏa ra làm anh ngây ngất. Mắt chạm mắt, môi chạm môi, họ hôn nhau say đắm quên cả trời đất.

Thành hôn tiếp chiếc cổ cao ba ngấn, bàn tay anh lần tìm xuống đôi bầu ngực Bó. Bó rên rỉ. “Em cho anh đấy, yêu em đi”. Người Thành cương cứng sắp không chịu nổi. Chợt có tiếng thuyền máy vọng lại làm Thành bừng tỉnh, anh buông Bó nhảy xuống sông bơi một vòng. Nước lạnh làm Thành thông suốt hơn, khi anh lên bờ thì không trông thấy Bó đâu nữa.

Những ngày sau đó hai người ít nói chuyện với nhau, Thành lảng tránh ánh mắt buồn của Bó.

Trời đổ mưa tầm tã ba ngày chưa chịu tạnh. Ngày hôm nay Thành và hai thanh niên trong đội định leo vào hang Thẳm Bó đo đạc, nhưng mưa quá đành nghỉ. Mấy anh em rủ nhau chơi tiến lên bôi nhọ, đang vui vẻ cười đùa ầm ĩ. Đúng lúc đó Nam mặc cả bộ quần áo mưa nước đang nhỏ tong tong phi vội vào lán. Nam hét lên: "Giờ này mà còn ngồi chơi được à, lũ đầu nguồn sông Đà đang ộc về, lũ to lắm, anh em ra chằng, chống buộc lại giàn khoan, kẻo nước cuốn trôi”.

Con trăn nước khổng lồ ập về với tốc độ phi mã, nhưng vẫn còn cách giàn khoan của đội khảo sát mấy trăm mét. Mọi người chuẩn bị dây chão sợi nào cũng to hơn ngón chân cái chằng thêm vào giàn khoan cho chắc chắn. Nam bước sang chiếc thuyền đỗ bên cạnh kéo mạnh sợi dây, chiếc thuyền tròng trành, làm Nam trượt chân rơi xuống sông, cùng lúc đó cơn lũ dữ ập tới. Xác Nam trôi tận chợ Pắc Ngà, Bắc Yên, hai ngày sau anh em mới vớt được, giao cho gia đình mang về quê chôn cất. Nam chết khi mới hai mươi ba tuổi chưa kịp có người yêu.

Sau ngày Nam mất không khí trong đội trầm hẳn, mọi người ít nói cười, không ai còn muốn trêu nhau như trước. Công việc nơi đây cũng sắp hoàn thành. Chỉ còn một tháng nữa đội của Thành phải chuyển đi nơi khác. Buổi chiều cuối tuần lựa lúc mọi người đi chơi hết, Bó chủ động hẹn gặp riêng Thành.

*

**

Bà Pản mời thầy mo Hặc về cúng giải hạn. Tiện thể bà làm chục mâm cơm mời anh em trong họ đến để bàn bạc chuyện có nên cho thằng Bương lấy vợ người Kinh không.

Thầy mo Hặc chặt một cây chuối, bóc bẹ làm một chiếc thuyền. Thầy mo thắp một nén hương rì rầm báo cáo với thần linh, trời đất, tổ tiên nhà bà Pản. Sau đó thầy mo ngậm tàn hương đi quanh nhà thổi, thầy thổi chỗ nào, có người đi theo vẩy rượu vào chỗ đó. Hương tàn những đồ thắp hương trên ban thờ được mang xuống, chủ nhà lấy mỗi thứ một ít bỏ vào thuyền, mang ra suối thả trôi.

Làm xong thủ tục cúng giải hạn, đến phần bàn chuyện thằng Bương. Một cuộc tranh cãi căng thẳng nổ ra. Họ hàng nhà bà Pản chia làm hai phe, phe ủng hộ, phe không ủng hộ. Bên nào cũng đưa ra những lý lẽ xác đáng rất thuyết phục. Bà Pản không biết nghe theo bên nào, bà đành dùng kế cực đoan báo ốm nặng sắp chết gọi Bương đang học năm cuối ngành thiết kế thời trang ở Hà Nội về ngay.

Từ nhỏ Bương đã có sở thích xem bà và mẹ thêu khăn piêu, làm đệm. Bương có thể ngồi hàng giờ xem bà Pản thêu piêu không biết chán. Bương là con trai, nhưng lại thích nghề thiết kế thời trang. Bà Pản không thích lắm, nhưng cũng tôn trọng sự lựa chọn của con.

Bương tính sau khi học xong sẽ xin vào làm ở công ty may gần nhà để tiện chăm sóc mẹ. Nghe tin mẹ ốm ruột gan Bương nóng như lửa đốt, Bương xin cô giáo chủ nhiệm nghỉ học mấy hôm, ra bến xe Mỹ Đình bắt xe khách lên ngay trong đêm.

Ông Thành dõi mắt qua cửa kính ngắm cảnh vật hai bên đường. Đã hơn hai mươi năm trôi qua, tới giờ ông mới đi lại con đường này. Bao nhiêu kỷ niệm thời tuổi trẻ ùa về, làm ông bồi hồi xúc động.

“Đi xe Bố đừng nhìn nhiều qua cửa kính, dễ say lắm đấy”, giọng nói của Tâm con gái ông, kéo ông về với thực tại. Tâm có kể cho ông nghe về mối tình của Tâm với người con trai dân tộc Thái ở Ít Ong. Tâm học cùng lớp thiết kế thời trang với Bương. Cô yêu thích những sắc hoa văn thổ cẩm từ những kỷ vật (khăn piêu, túi, đệm...), mà ông Thành mang từ Tây Bắc về, nên cô nhanh chóng có cảm tình với người bạn trai hiền lành ít nói, hiếu thảo với mẹ. Ngoài giờ học Bương còn đi xe ôm kiếm thêm tiền, tự trang trải cuộc sống ở nơi thành phố đắt đỏ.

Ông Thành giật mình. Không lẽ, nhưng khi hỏi tên và nơi ở của người mẹ của bạn trai Tâm thì có điều gì đó không rõ ràng. Giờ ông đã nghỉ hưu, nên có thời gian. Ông muốn lên thăm đất Ít Ong từ lâu lắm rồi, mà bận công tác không đi được. Hôm nay ông kết hợp lên trên đó thăm gia đình người yêu con gái, tiện thể hỏi tin tức của Bó. Người cùng thời, cùng độ tuổi có lẽ họ biết nhau.

Chiếc xe trả khách lúc gần hai giờ chiều. Từ Hà Nội lên đến trung tâm thị trấn Ít Ong xe đi chưa đến tám tiếng. Ngày trước từ Ít Ong về đến Hà Nội, ông phải đi mất hai ngày, ba đêm. Nếu chẳng may mưa lũ tắc đường thời gian còn dài hơn nữa.

Từ chợ phải đi xe ôm tầm ba mươi phút mới tới nhà Bương. Tâm muốn Bương bất ngờ, nên cô không gọi điện báo Bương ra đón. Ông Thành thấy còn sớm muốn đưa con gái đi thăm khu vực bờ sông thuộc địa phận bản Huổi Hon. Nơi đoàn khảo sát của ông đóng quân ở đó gần ba năm.

Thị trấn đã thay đổi quá nhiều, nhà cao tầng mọc lên san sát. Đường trải áp phan rộng rãi, hai làn xe tránh nhau thoải mái. Hai bên lề đường hàng quán đua chen bán đủ các loại hàng hóa. Đêm về đèn cao áp sáng choang.

Xe tắc xi đón bố con ông Thành ở cổng chợ trung tâm. Ông yêu cầu anh lái xe chở bố con ông đi thăm thủy điện.

Ông Thành đứng trên con đập cao hàng trăm mét nhìn xuống phần hạ lưu. Ông không định vị được vị trí lán trại của đội khảo sát hơn hai mươi năm về trước. Sông Đà con sông hung dữ mang biệt hiệu "Ma cà rồng", đã bị khuất phục hoàn toàn. Phía thượng lưu đã biến thành hồ thủy điện mênh mang nước.

Nhà máy thủy điện Sơn La là nhà máy thủy điện lớn nhất Đông nam Á đang ngày đêm vận hành cung cấp cho đất nước trên 10.000 tỷ kwh. Ông cảm thấy tự hào vì mình cũng có đóng góp một chút công sức bé nhỏ trong công trình thế kỷ này.

Ông nhìn xuống sông gọi khẽ "Nam ơi, anh Thành đã về đây, linh hồn em ở đâu, hãy an yên phù hộ cho mọi người". Dưới lòng sông một cơn gió mát rượi bất chợt thổi ngược lên, xua tan không khí oi nóng đầu chiều.

Bố con ông Thành vừa vào đến sân, bà Pản đã nhận ra ông Thành ngay, dù thời gian có làm ông cứng cáp hơn, bớt đi dáng vóc thư sinh. Bà chạy ra ôm chầm lấy ông Thành trước sự ngỡ ngàng của đôi trẻ. Bà gục đầu vào vai ông Thành nghẹn ngào. “Em Bó đây”.

Sau khi đội khảo sát của Thành rời đi, Bó xin vào nấu cơm cho một đội làm đường. Ở đó Bó quen, rồi lấy Pản, một chàng trai người Thái bản trên. Bó có một đứa con gái với Pản.

Tính Pản hay ghen tự làm khổ mình, làm khổ lây cả vợ con. Mỗi khi ghen tuông anh ta lại uống rượu rồi đánh đập Bó. Bó bỏ làm cấp dưỡng cho đội làm đường, về nhà làm nông. Những khi nông nhàn cô khâu, nhồi đệm bông lau bán cho đám cưới, kiếm thêm thu nhập để trang trải cuộc sống.

Nát rượu, nên Pản bị ung thư gan lúc nào không hay. Đến khi phát hiện, đi bệnh viện thì đã quá muộn.

Họ tay trong tay đi dọc hạ lưu. Dòng chảy của con sông hiền lành đi rất nhiều. Bây giờ đầu thu, hồ thủy điện Hòa Bình đã bắt đầu tích nước. Nước dâng cao tới tận gốc cây đa đầu bến đò. Những gềnh thác, những bãi đá ngầm chìm dần dưới làn nước xanh như ngọc.

Bà Pản nhìn ông Thành, rồi nhìn về phía một chiếc thuyền lớn đang chở ngô về xuôi. Bà thì thầm như nói với chính mình, nói với dòng sông "Bọn trẻ rồi sẽ khác".

-----------

* Lôm - Tiếng dân tộc Thái có nghĩa là gió.