Ngày 11/4/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư gửi điền chủ nông gia Việt Nam kêu gọi tham gia HTX nông nghiệp. Trong thư, Bác viết “... Nông dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh thì cần phải có hợp tác xã...”. Những năm qua, kinh tế tập thể, HTX trên địa bàn tỉnh phát triển theo hướng liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, ứng dụng khoa học công nghệ cao, tăng khả năng cạnh tranh, tạo việc làm và thu nhập ổn định cho lao động địa phương, góp phần thúc đẩy ngành nông nghiệp của tỉnh phát triển bền vững, hiệu quả.

HTX cựu chiến binh Mai Sơn có 29 thành viên. Ông Đỗ Hồng Phương, Chủ tịch Hội đồng quản trị HTX, chia sẻ: Các thành viên đã tích cực ứng dụng khoa học kỹ thuật vào trồng trọt; đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh đa ngành nghề; liên kết sản xuất theo chuỗi để phù hợp với nhu cầu thị trường. Đến nay, HTX có trên 40 ha na hoàng hậu, 20 ha nhãn, 5 ha xoài; duy trì 650 đàn ong mật; kinh doanh cây cảnh, sản xuất vật liệu xây dựng. Doanh thu năm 2023 đạt hơn 20 tỷ đồng, trừ chi phí lãi trên 10 tỷ đồng.

Còn anh Trần Văn Lộc, Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp Hưng Lộc, bản Ten Bạnh, xã Chiềng Khương, huyện Sông Mã, chia sẻ: Năm 2017, tôi đã liên kết với một số hộ gia đình trong bản thành lập HTX dịch vụ nông nghiệp Hưng Lộc, với 23 thành viên. Hiện nay, HTX sản xuất 43 ha nhãn chín sớm và nhãn miền thiết. Nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, HTX đã đầu tư hệ thống tưới ẩm cho toàn bộ diện tích vườn cây. Đặc biệt, diện tích nhãn được chăm sóc theo quy trình VietGAP, năng suất đạt 12 tấn quả/ha, tiêu thụ trên thị trường các tỉnh và xuất khẩu sang Trung Quốc. Trừ chi phí thu nhập bình quân đạt hơn 200 triệu đồng/vụ.

Hiện nay, toàn tỉnh có 871 HTX và 6 liên hiệp HTX đang hoạt động, với trên 10 nghìn thành viên và người lao động. Các HTX hoạt động trên lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, điện, nước, xây dựng, quỹ TDND, thương mại, dịch vụ du lịch, quản lý chợ, vận tải. Với vai trò là tổ chức đại diện, những năm qua, Liên minh HTX tỉnh đã tham mưu cho tỉnh chỉ đạo thực hiện các cơ chế, chính sách của Đảng, Nhà nước về kinh tế tập thể, HTX. Đồng thời, tham mưu cho tỉnh chỉ đạo phát triển kinh tế tập thể, HTX trên địa bàn.

Ông Lê Tiến Lợi, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết: Chúng tôi tăng cường các hoạt động tuyên truyền về kinh tế tập thể; vận động, hướng dẫn nông dân liên kết thành lập mới HTX, hoặc chuyển đổi hoạt động mô hình HTX kiểu mới theo Luật HTX năm 2012. Hướng dẫn xây dựng thương hiệu sản phẩm, xúc tiến thương mại, tìm thị trường tiêu thụ sản phẩm, cũng như cách thức tổ chức, phương thức hoạt động, kỹ năng đàm phán cho cán bộ chủ chốt của các HTX. Đồng thời, đại diện, bảo vệ lợi ích hợp pháp; tư vấn, hỗ trợ, đào tạo, xúc tiến thương mại cho các thành viên, góp phần giúp các HTX khắc phục hạn chế, yếu kém để phát triển.

Từ năm 2023 đến nay, Liên minh HTX tỉnh đã tổ chức 5 lớp tập huấn, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho các HTX, liên hiệp HTX, kết hợp tham quan học tập kinh nghiệm các mô hình HTX tiêu biểu tại các tỉnh. Tổ chức 22 hội nghị tuyên truyền cho các đối tượng sáng lập viên tại các huyện Mai Sơn, Thuận Châu, Sông Mã, Mộc Châu và Thành phố. Tổ chức 7 cuộc, với 19 lượt HTX tham gia hội nghị xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh. Đồng thời, thẩm định và giải ngân cho 3 HTX vay  900 triệu đồng từ Quỹ hỗ trợ phát triển HTX tỉnh.

Khai thác tiềm năng, thế mạnh của địa phương, các HTX đã tập trung đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh theo hướng liên kết vùng, sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị, sản xuất nông sản sạch, sản xuất hữu cơ, quy trình VietGAP, GlobalGAP... Có tem nhãn, bao bì, đóng gói, truy xuất nguồn gốc, chỉ dẫn địa lý cho nông sản, thủy sản.

Nhiều HTX được cấp giấy chứng nhận đăng ký an toàn, sản xuất theo quy trình VietGAP; nhiều sản phẩm của HTX được đánh giá là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu, đạt tiêu chuẩn OCOP từ 3 sao trở lên. Đến tháng 2/2024, các HTX đã góp phần cùng toàn tỉnh thực hiện cấp 293 mã số vùng trồng xuất khẩu; trong đó, duy trì 211 mã số vùng trồng cho 7 loại cây trồng, với tổng diện tích 3.085 ha phục vụ xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, Úc, Mỹ, Newzealand, EU... Lợi nhuận bình quân của các HTX đạt 150-200 triệu đồng/HTX/năm; thu nhập bình quân thành viên từ 4-4,5 triệu đồng/người/tháng.

Ông Lê Tiến Lợi, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết thêm: Chúng tôi tiếp tục tổ chức các hội nghị sáng lập viên thành lập HTX, nhằm thống nhất nhận thức về bản chất HTX kiểu mới và các quy định trong Luật HTX 2023. Tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nguồn nhân lực kết hợp tham quan học tập kinh nghiệm trong và ngoài tỉnh; kết nối với các doanh nghiệp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tiêu thụ sản phẩm cho các HTX. Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, giúp các HTX mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Tổ chức diễn đàn đối thoại chính sách phát triển HTX theo các lĩnh vực nông nghiệp và phi nông nghiệp để nắm bắt nhu cầu, nguyện vọng, tháo gỡ khó khăn, bảo vệ lợi ích, quyền lợi hợp pháp của các HTX.