Phản biện xã hội là một biện pháp để mở rộng dân chủ, tranh thủ trí tuệ xã hội, từ đó hoàn thiện chính sách, tạo ra sự đồng thuận cao trong xã hội. Thế nhưng hiện nay đang có một số cá nhân, tổ chức đội lốt phản biện xã hội để phá bĩnh, càn quấy. Do đó cần phân biệt rõ thế nào là phản biện xã hội mang tính xây dựng và thế nào là đội lốt phản biện xã hội để phá bĩnh, từ đó ngăn chặn hiện tượng nguy hiểm này.

Đảng, Nhà nước ta luôn coi trọng ý kiến đóng góp

Đảng và Nhà nước ta từ trước đến nay luôn luôn coi trọng ý kiến đóng góp phê bình, kiến nghị với Đảng và Nhà nước về các vấn đề quốc kế dân sinh của mọi tầng lớp nhân dân, các tổ chức chính trị-xã hội, tổ chức xã hội. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng chỉ rõ: “Mọi đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân, có sự tham gia ý kiến của nhân dân”; “Phát huy vai trò và tạo điều kiện thuận lợi để Mặt trận và các đoàn thể nhân dân tham gia xây dựng đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, thực hiện vai trò giám sát và phản biện xã hội”... Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cũng khẳng định: “Thực hành và phát huy rộng rãi dân chủ xã hội chủ nghĩa, quyền làm chủ và vai trò tự quản của nhân dân”...

Phản biện xã hội là một hình thức, một biện pháp cụ thể thể hiện quyền của nhân dân và ý thức trách nhiệm của nhân dân đối với công việc chung của đất nước; thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa Đảng và Nhà nước với nhân dân; thể hiện lòng tin của Đảng, Nhà nước đối với trình độ chính trị, mức độ hiểu biết của nhân dân về lãnh đạo và quản lý. Đây cũng là minh chứng cho thấy Nhà nước ta thực sự là nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

Trong đời sống chính trị-xã hội của một đất nước luôn tồn tại nhu cầu cá nhân đưa ra những quan điểm, chính kiến của mình, cũng như cơ quan nhà nước lựa chọn, tranh thủ ý kiến, nhận xét của các tổ chức, cá nhân, xã hội để đưa ra những quyết sách đúng đắn, kịp thời, hợp lý nhất trong quá trình nhận diện và giải quyết các vấn đề cuộc sống đặt ra. Phản biện xã hội về thực chất là người dân, các tổ chức chính trị-xã hội, xã hội-nghề nghiệp góp sức với Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng các chủ trương, chính sách, chuẩn bị các quyết định về chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội. 

Đó được hiểu là sự nhận xét, đánh giá, nêu chính kiến khẳng định những nội dung đúng đắn của chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các chương trình, dự án, đề án, đồng thời phát hiện những điểm chưa chính xác, chưa phù hợp với đời sống xã hội và lợi ích chính đáng của nhân dân để kiến nghị cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét sửa đổi, bổ sung cho chính xác, phù hợp. Trong phản biện xã hội, bên phản biện không chỉ phản bác mà còn tán đồng, đề xuất những ý kiến sửa đổi, bổ sung có luận cứ chứng minh kèm theo nhằm làm cho dự án, kế hoạch đưa ra được đầy đủ, hoàn thiện hơn, góp phần tạo ra và bảo đảm sự đồng thuận xã hội, sự đoàn kết toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Ảnh minh họa: TTXVN

Phân biệt rõ giữa xây dựng và phá hoại

Phản biện xã hội khác với phá bĩnh xã hội. Phản biện xã hội để tìm ra và góp ý tìm cách sửa chữa cái sai, góp phần hoàn thiện, nâng cao chất lượng chính sách, quyết định, giải pháp cho vấn đề cần giải quyết, vì lợi ích chung, sự tiến bộ. Ngược lại, phá bĩnh xã hội về bản chất là hành vi và lời nói mang tính phá hoại vì lợi ích riêng, lợi ích nhóm, song giả danh phản biện, giả danh cái tốt, cái tiến bộ để cố ý gây rối, phá phách trực tiếp cốt làm hỏng công việc hoặc mất trật tự xã hội chung, vùi dập con người, phủ nhận chính sách, phủ nhận sự phát triển của tập thể và đất nước... 

Phá bĩnh xã hội là công cụ sở trường của nhiều trang mạng, các cá nhân, tổ chức thù địch, phản động, cơ hội chính trị, luôn tìm mọi cách tán phát những thông tin xuyên tạc, bịa đặt, vu khống và chụp mũ, đả kích, nói xấu mang tính chống đối, lật đổ, xuyên tạc sự thật nhằm gây nghi ngờ, chia rẽ đoàn kết, phá hoại lòng tin, sự đồng thuận xã hội trong nước, trong Đảng và bôi nhọ, hạ uy tín của Đảng, Nhà nước hoặc của doanh nghiệp Việt Nam cả trong nước và trên trường quốc tế.

Đặc điểm chung nổi bật của việc phá bĩnh xã hội là nhân danh phản biện xã hội để bình luận tùy tiện, suy diễn, xỏ xiên, quy kết với quan điểm cá nhân, tựu trung lại là nói xấu Đảng, phản đối chế độ và chính sách hiện hành, phủ nhận thành tựu và sự phát triển của đất nước; thậm chí, nhiều kẻ còn cài cắm ngụ ý, qua đó khoe khoang và khéo thể hiện mình là người thông minh, cấp tiến, vì dân, vì nước...

Tiêu biểu cho các lực lượng chuyên hoạt động theo cách thức này là những tổ chức, cá nhân ở nước ngoài như: “Liên minh dân tộc Việt Nam” do Nguyễn Hữu Chánh cầm đầu; “Đảng Vì dân” do Nguyễn Công Bằng và Trịnh Thị Ngọc Anh cầm đầu, v.v...

Chống phá Đảng, Nhà nước, phá hoại đất nước

Một sự việc thể hiện rõ sự xuyên tạc trắng trợn, chua ngoa và lộ liễu là ngày 10-6-2023, trang tin "Chân trời mới Media" và trang RFA đăng bài viết với tiêu đề: “Nhóm lợi ích” lớn nhất và nguy hiểm nhất... Trong đó, tác giả đã quy kết ý kiến của một đại biểu Quốc hội đề nghị Chính phủ dùng 130.000 tỷ đồng cắt lỗ cho EVN là ý kiến đã được sự đồng thuận chung của cả Quốc hội là biểu hiện của lợi ích nhóm và bản chất thể chế hiện hành. Tác giả bài viết đã cố tình đánh lừa người đọc, bởi thông lệ chung trong nghị trường của tất cả các nước trên thế giới là luôn có sự đa dạng ý kiến, thậm chí ý kiến ngược chiều nhau. Có vậy mới cần hình thức bỏ phiếu để thông qua quyết sách quốc gia, quyết định theo đa số phiếu...

Trên thực tế, ngay tại Quốc hội, ý kiến trên đã không được tiếp thu vì thiếu căn cứ pháp lý. Vậy mà tác giả bài viết đã cố tình "đánh lận con đen", quy kết xỏ xiên, đầy kích động rằng: “Bất kể các “nhóm lợi ích” hành xử trắng trợn đến thế nào thì tất cả vẫn vô can, bởi ngoài lợi ích riêng tư, các “nhóm lợi ích” này đều tận tình bảo vệ quyền lực-“lợi ích” nền tảng của “nhóm lợi ích” lớn nhất: Đảng Cộng sản Việt Nam”. Ở đây, sự suy luận vô lý đã bị đẩy lên cao trào, bộc lộ rõ mục đích của tác giả bài viết là nhân danh phản biện để chống phá Đảng, chế độ và Nhà nước Việt Nam.

Đáng chú ý là các thế lực thù địch không chỉ đội lốt phản biện xã hội để chống phá Đảng, Nhà nước mà còn muốn dìm các doanh nghiệp Việt Nam. Ví dụ, ngày 18-2-2023, Công ty TNHH Sản xuất và Kinh doanh VinFast thông báo triệu hồi để kiểm tra, khắc phục miễn phí lô 2.781 xe VinFast được sản xuất tại Nhà máy VinFast ở Hải Phòng trong khoảng thời gian từ tháng 9-2022 đến tháng 2-2023, thuộc hai phiên bản xe VF8, do phát hiện có lỗi lắp ráp linh kiện có thể làm giảm tác dụng của phanh phía trước.

Vậy mà chỉ hai ngày sau, trên trang Facebook tổ chức Việt Tân đã tán phát bài viết với tựa đề: “Nguy hiểm quá”, trong đó đưa ra ý kiến bình luận kiểu phá bĩnh rằng: “Nếu bị lỗi phanh trong khi xe đang chạy trên đường, có thể dẫn đến tai nạn chết người. Nguy hiểm quá!” và nhận định tùy tiện: “VinFast không xong rồi!...”. Trên thế giới, việc thu hồi sản phẩm để sửa chữa là bình thường trong ngành sản xuất ô tô, kể cả ở Nhật Bản, Mỹ và các nước châu Âu. Chỉ là một dịch vụ hậu mãi đơn thuần gắn với một lỗi kỹ thuật được công ty chủ động phát hiện và sửa chữa vì quyền lợi của khách hàng mà bị bóp méo thành dấu hiệu của sự phá sản. Liệu Việt Tân có dám đăng những bình luận kiểu đó với các hãng xe nước ngoài khác hay không? Hay họ sợ bị kiện ra tòa và dễ mất tiền to vì đặt điều vu khống, "dìm hàng” doanh nghiệp?

Ở trong nước, một số tổ chức tự xưng, trái pháp luật như: “Hội Nhà báo độc lập”; “Văn đoàn độc lập Việt Nam”... cũng ưa chuộng cách thức mượn danh phản biện xã hội để tuyên truyền cho các mục tiêu chính trị sai trái của mình.

Gần đây, lợi dụng chủ trương góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), đã xuất hiện một số trang web, blogger tham gia “góp ý” theo kiểu cố ý bẻ cong sự thật, làm cho người dân hiểu sai từ “đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu” thành “đất đai là độc quyền sở hữu của Nhà nước”, coi đó là cội nguồn của đầu cơ, tham nhũng đất đai. Thậm chí, họ còn xuyên tạc rằng việc sửa luật như “đẽo cày giữa đường”, “càng sửa càng mù mờ”, càng dễ thao túng, rằng Luật Đất đai chỉ giúp làm “sân chơi” cho giới chủ bất động sản đứng sau quan chức, từ đó cố tình kích động hòng chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Bên cạnh đó, ngay trong các tổ chức đảng và cơ quan nhà nước cũng có một số người ngộ nhận, tự cho mình là người “phản biện”, có tư tưởng “tiến bộ”, lấy danh nghĩa phản biện xã hội, thông qua các “thư ngỏ”, “kiến nghị” gửi các cấp, các ngành, gửi các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước và đăng tải trên mạng xã hội, blog, website cá nhân, trả lời phỏng vấn của các đài, báo nước ngoài... để nêu ý kiến cá nhân về những chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, các bộ, ngành, địa phương. Trong đó, họ cố tình miệt thị, công kích, bóp méo sự thật và xuyên tạc chủ trương, đường lối lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, thổi phồng những tồn tại, hạn chế của đời sống xã hội, từ đó tuyệt đối hóa tự do, dân chủ, thậm chí quy chụp cực đoan rằng mọi hạn chế và tiêu cực trong đời sống kinh tế-xã hội nước ta đều có chung nguyên nhân là sự trì trệ về chính trị và “do độc Đảng”.

Tỉnh táo nhận diện những kẻ giả danh

Có thể thấy, việc nhận diện và ngăn chặn sự lợi dụng phản biện xã hội để phá bĩnh xã hội, chống phá, xuyên tạc của các thế lực thù địch và các phần tử cơ hội, phản động, phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ... là cấp thiết và có ý nghĩa quan trọng trong công tác xây dựng Đảng cũng như giữ gìn trật tự, an toàn xã hội.

Để làm việc đó, cần quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc và hiệu quả Chỉ thị số 18-CT/TW ngày 26-10-2022 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về phát huy vai trò, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội.

Cần chủ động công khai, minh bạch thông tin và giải trình nhanh, đúng đắn, chính xác về những chủ trương, chính sách, bảo đảm thông tin chính thống giữ vai trò chủ đạo, làm căn cứ thẩm định và định hướng dư luận, phản bác kịp thời thông tin từ những kẻ phá bĩnh, càn quấy. Khi nhận thấy trường hợp đội lốt phản biện có dụng ý xấu, cần phải làm rõ động cơ, mục đích để có biện pháp xử lý phù hợp; có chế tài xử lý việc lợi dụng góp ý, phản biện nhằm gây rối xã hội.

Đồng thời cần tăng cường công tác quản lý nội bộ, đấu tranh và xử lý đối với biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, những phần tử cơ hội, bất mãn chính trị, những người bản lĩnh chính trị không vững vàng, phẩm chất, năng lực, uy tín giảm sút, thiếu gương mẫu, gây mất đoàn kết, cục bộ, bè phái, cơ hội...

Mỗi người dân cần tỉnh táo, thận trọng, trang bị cho mình “bộ lọc” và thông tin cần thiết giúp nhận diện âm mưu, thủ đoạn lợi dụng phản biện xã hội để gây nhiễu thông tin, chống phá đất nước của các thế lực thù địch, phản động. Đặc biệt, cần chú ý trước những thông tin không rõ nguồn, được viện dẫn rất vu vơ, mơ hồ, xuất phát từ các ý kiến của những người mượn danh phản biện, các “nhà dân chủ”, “nhà bất đồng chính kiến” vốn có thành kiến, có âm mưu, hành động chống phá Đảng, Nhà nước.