Sam Kha là xã vùng cao còn nhiều khó khăn của huyện Sốp Cộp. Những năm gần đây, mặc dù chính quyền địa phương có nhiều nỗ lực trong công tác giảm thiểu tảo hôn, nhưng tình trạng này đang có chiều hướng gia tăng. Anh Sồng Bả Vự, Trạm trưởng Trạm Y tế xã Sam Kha, thông tin: Năm 2022, Sam Kha có 51 cặp vợ chồng kết hôn thì có 25 cặp tảo hôn. Trong quý I/2023, xã có 5/10 cặp vợ chồng tảo hôn. Lứa tuổi tảo hôn từ 13-17 tuổi.

Trường PTDTBT TH&THCS Sam Kha hiện có 876 học sinh; năm học này, đã có 2 học sinh lớp 9, 1 học sinh lớp 7 đã bỏ học để lấy chồng. Thầy giáo Nguyễn Trung Hiếu, Hiệu trưởng nhà trường, cho biết: Nhiều cháu sử dụng Zalo, Facebook... nên bước vào chuyện tình cảm nam nữ quá sớm. Vì vậy, trước thực trạng có thể gia tăng tảo hôn, trường đã tổ chức nhiều cuộc ngoại khóa về phòng chống tảo hôn, nhà trường thống nhất tạm giữ điện thoại của các cháu ở bán trú, khi nào có nhu cầu liên lạc với gia đình sẽ trả lại để giảm thiểu ảnh hưởng bởi mặt trái của các mạng xã hội...

Theo báo cáo của Trung tâm Y tế huyện Sốp Cộp, năm 2022, toàn huyện có 33 cặp tảo hôn; 3 tháng đầu năm nay có 28 cặp tảo hôn. Tuy nhiên, trên thực tế con số này còn nhiều hơn. Đơn cử như năm 2022, riêng 2 xã Sam Kha và Púng Bánh đã có 36 cặp tảo hôn; quý I năm nay, 2 xã này có 10 cặp tảo hôn. Có sự chênh lệch này là do 2 kênh thu thập thông tin, đó là đội ngũ cộng tác viên dân số của các bản báo về các trạm y tế và đội ngũ cán bộ tư pháp xã nắm khi các cặp tảo hôn đến đăng ký kết hôn mà không qua trạm y tế. 

Với sự phát triển mạnh của các ứng dụng mạng xã hội, như Zalo, Facebook... đã khiến cho con người xích lại gần nhau hơn. Tuy nhiên, do việc tiếp cận các mạng xã hội này đối với các em học sinh còn có nhiều bất cập, nên đã trở thành một trong các nguyên nhân khiến cho nạn tảo hôn gia tăng và đã để lại những hệ lụy đau lòng. Trong 4 tháng đầu năm, huyện Sốp Cộp có 4 học sinh từ lớp 6 đến lớp 9 đã tự tử bằng lá ngón (1 cháu được cứu sống), trong đó có 3 cháu liên quan đến chuyện tình cảm nam nữ.

Em Giàng Thị Tr, sinh năm 2006, bản Huổi Pá, xã Mường Lạn, đang ẵm đứa con mới chào đời. Năm ngoái, em Tr đang học lớp 8 thì bỏ học lấy chồng, với lý do sợ già sau này sẽ không lấy được chồng. Giàng Thị Tr bảo: Cháu quen chồng qua Facebook được 2 tháng thì lấy nhau. Do chưa có kinh nghiệm nuôi con, nên cháu phải nhờ mẹ chồng nuôi giúp. Nhà nghèo, không có việc gì làm ngoài làm nương để kiếm sống.

Ông Vì Văn Hợp, Phó Chủ tịch UBND xã Mường Lạn, cho biết: Từ đầu năm đến nay, xã đã có 5 cặp tảo hôn. Mặc dù cán bộ xã phối hợp cùng nhà trường thường xuyên tuyên truyền, vận động học sinh không lấy vợ, lấy chồng sớm; nhiều phụ huynh cũng không thể ngăn cản được con em trước nạn tảo hôn.

Thực tiễn và khoa học đã chứng minh việc kết hôn sớm làm mất đi cơ hội về học tập, việc làm, cơ hội cải thiện điều kiện sống và chăm sóc sức khỏe của bà mẹ, trẻ em. Mang thai và sinh đẻ trong lứa tuổi vị thành niên khi cơ thể người mẹ chưa phát triển hoàn thiện, thiếu kinh nghiệm và chưa sẵn sàng về mặt tâm sinh lý ảnh hưởng lớn đến sức khỏe bà mẹ, sự phát triển bình thường của thai nhi và trẻ sơ sinh. Đây là một trong những nguyên nhân làm tăng gấp 2 lần tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi, cơ thể thiếu cân và thấp còi; tăng tỷ lệ tử vong ở nhóm trẻ em dưới 1 tuổi và dưới 5 tuổi; tăng tỷ lệ tử vong của bà mẹ liên quan đến thai sản, nhất là ở các xã vùng cao.

Theo bà Tòng Thị Kiên, Phó Chủ tịch UBND huyện Sốp Cộp, các cấp chính quyền huyện thường xuyên tuyên truyền, vận động nhân dân không tảo hôn, kết hôn cận huyết thống. Tăng cường giáo dục, tuyên truyền trong các trường học. Cử cán bộ chức năng đến từng nhà dân tuyên truyền... Tuy nhiên, tình trạng tảo hôn vẫn còn xảy ra ở mức cao, nhất là ở các bản vùng cao, vùng còn gặp nhiều khó khăn về kinh tế. Thời gian tới, huyện tiếp tục tăng cường vai trò của giáo dục, nâng cao nhận thức và hiểu biết của học sinh về hệ lụy của tảo hôn. Tăng cường vai trò của cơ quan chức năng và tổ chức xã hội trong việc kiểm soát và giám sát việc tảo hôn. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục cộng đồng, nâng cao nhận thức của nhân dân về tác động tiêu cực của việc kết hôn quá sớm.

Để giảm thiểu tình trạng tảo hôn một cách bền vững, cùng với đẩy mạnh công tác tuyên truyền, huyện Sốp Cộp cần nỗ lực tập trung phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, đảm bảo sinh kế cho vùng dân tộc thiểu số, góp phần ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng tảo hôn và nâng cao chất lượng dân số.