Với cách làm sáng tạo, phát huy tốt vai trò của cộng đồng dân cư, những năm qua, các mô hình câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ quần chúng ở xã Kim Bình, huyện Kim Bôi (Hòa Bình) đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn, gìn giữ, phát triển các điệu dân ca, dân vũ nói riêng và bản sắc văn hóa của dân tộc Mường nói chung…

Thành viên Câu lạc bộ gìn giữ và bảo tồn dân ca Mường thôn Lục Đồi trong một hoạt 
động văn nghệ chung của xã Kim Bình.

Bên ánh lửa bập bùng trong nếp nhà sàn đơn sơ, giữa đêm khuya núi rừng thanh vắng, tiếng hát và nhịp đàn của các thành viên Câu lạc bộ gìn giữ và bảo tồn dân ca Mường thôn Lục Đồi đã thực sự thu hút chúng tôi. Họ say sưa luyện tập và thể hiện những làn điệu dân ca Mường. Với lối hát dung dị, mộc mạc, người nghe như được hòa mình trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của đồng bào Mường nơi đây: Ta nghe câu hát inh lờ/ Lời ca, tiếng hát đi bao làng Lục Đồi/Thương nhau lòng dạ bồi hồi/ Lứa đôi trai gái bao lời thiết tha…

Bà Bùi Thị Kỷ, Chủ nhiệm Câu lạc bộ gìn giữ và bảo tồn dân ca Mường thôn Lục Đồi, xã Kim Bình chia sẻ, một trong những khó khăn lớn nhất trong công tác bảo tồn, gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống đó là vấn đề nguồn nhân lực. Ở xã Kim Bình, bài toán đó đã có được “lời giải” chính là phát huy tình cảm, trách nhiệm của mọi người dân trong mỗi thôn bản. 

Tìm hiểu được biết, thành lập từ năm 2012, lúc đầu Câu lạc bộ gìn giữ và bảo tồn dân ca Mường thôn Lục Đồi có 22 người tham gia. Hiện nay số lượng thành viên thường xuyên tham gia sinh hoạt của Câu lạc bộ đã tăng lên có số gần 40 người. Trong đó, thành viên nhiều tuổi nhất năm nay đã gần 70 tuổi, người trẻ nhất hơn 20 tuổi. Họ đều là những người dân của thôn Lục Đồi có chung niềm yêu thích đối với các làn điệu dân ca Mường.

Định kỳ mỗi tháng 2 lần vào các ngày 15 và ngày cuối tháng, các thành viên lại tập trung tại Nhà văn hóa thôn để cùng nhau luyện tập. Các thành viên tự nguyện đóng góp và tự làm nhiều loại nhạc cụ dân tộc như tam, sáo, nhị, trống cái, trống con, thanh la, chiêng… để phục vụ hoạt động của Câu lạc bộ. Nội dung sinh hoạt, luyện tập được Ban Chủ nhiệm xác định cụ thể cho từng buổi, trong đó chủ yếu tập trung vào việc học, luyện tập hát, múa các điệu múa truyền thống, các bài hát phổ biến của dân ca Mường truyền thống như Bông khổ, Mời rượu, Đoàn kết, Lệ giọng…

Đặc biệt, thời gian gần đây, bên cạnh các bài hát dân ca cổ, Câu lạc bộ gìn giữ và bảo tồn dân ca Mường thôn Lục Đồi đã bước đầu đưa vào luyện tập một số bài hát mới dựa trên lời cổ do các nghệ nhân, những người am hiểu dân ca Mường của Câu lạc bộ nghiên cứu, sáng tác. Cùng với đó, với mong muốn lưu giữ và bảo tồn dân ca, dân vũ Mường, Ban Chủ nhiệm Câu lạc bộ còn phối hợp với các trường học trên địa bàn xã tổ chức giao lưu, biểu diễn, hướng dẫn cho các cháu nhỏ có năng khiếu và yêu thích dân ca, dân vũ của dân tộc Mường.

Những tín hiệu tích cực đáng khích lệ

Đến với xã Kim Bình những ngày này, không khó để nhận ra sự phát triển rộng khắp của phong trào văn hóa, văn nghệ quần chúng. Bên cạnh Câu lạc bộ gìn giữ và bảo tồn dân ca Mường thôn Lục Đồi, trên địa bàn xã còn phát triển mô hình Câu lạc bộ cồng chiêng ở nhiều thôn như thôn Bo, thôn Lạng… Sự phát triển của các mô hình này đã tạo động lực thúc đẩy phong trào văn hóa, văn nghệ quần chúng của địa phương phát triển mạnh mẽ, thu hút đông đảo người dân mọi lứa tuổi cùng tham gia. Không chỉ có những người cao tuổi, trung tuổi, đến nay các Câu lạc bộ, các đội văn nghệ ở Kim Bình còn có sự tham gia ngày càng nhiều của các bạn trẻ, các em thanh thiếu niên. 

Chị Bùi Thị Hiền, thành viên Câu lạc bộ gìn giữ và bảo tồn dân ca Mường thôn Lục Đồi chia sẻ: “Mình vốn rất yêu thích các điệu dân ca, dân vũ của dân tộc mình. Được tham gia trong Câu lạc bộ, được học các điệu dân ca cổ cũng như những điệu sáng tác mới của các nghệ nhân, được hướng dẫn những điệu múa truyền thống, mình càng thấy yêu thích nhiều hơn những nét độc đáo trong văn hóa truyền thống của dân tộc Mường”.

Theo đồng chí Bùi Văn Thanh, Chủ tịch UBND xã Kim Bình, các mô hình câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ quần chúng đã làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người dân trong xã, góp phần phát triển đời sống văn háo tinh thần và đáp ứng những tiêu chí về văn hóa trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở địa phương. Hiện nay, toàn xã Kim Bình đã duy trì hoạt động thường xuyên của 02 đội cồng chiêng, 01 Câu lạc bộ bảo tồn bản sắc văn hóa và 06 đội văn nghệ cơ sở với tổng số thành viên lên tới gần 200 người. 

Tuy còn nhiều khó khăn, thiếu thốn song thành viên các mô hình đều cố gắng mua tự trang bị một số phương tiện, thiết bị như nhạc cụ, âm ly, loa đài để phục vụ luyện tập và biểu diễn. Đa số nội dung hoạt động của các mô hình đều tập trung vào các bài hát, điệu múa truyền thống của dân tộc Mường. Không chỉ tham gia biểu diễn phục vụ bà con trong xã vào các dịp lễ, tết, các ngày kỷ niệm mà các câu lạc bộ, các đội văn nghệ cơ sở còn là lực lượng nòng cốt của xã trong tham gia các kỳ liên hoan, hội diễn văn nghệ do huyện Kim Bôi và tỉnh Hòa Bình tổ chức.

Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Bùi Tân Cảnh, Trưởng phòng Văn hóa và Thể thao huyện Kim Bôi (Hòa Bình) cho biết, những năm qua, xã Kim Bình là một trong những địa phương dẫn đầu địa phương về phong trào văn hóa, văn nghệ quần chúng. Trong đó, điểm nổi bật là phát triển các mô hình câu lạc bộ bảo tồn, gìn giữ văn hóa truyền thống. Đây thực sự là cách làm sáng tạo để các địa phương khác trong huyện nghiên cứu, học tập làm theo.

Trên cơ sở phát huy vai trò của đông đảo các tầng lớp nhân dân, bằng cách làm sáng tạo, hiệu quả, những mô hình câu lạc bộ văn hóa, văn nghệ quần chúng ở xã Kim Bình, huyện Kim Bôi (Hòa Bình) đã và đang từng bước đưa các làn điệu dân ca, dân vũ trở lại với cuộc sống thường ngày của người dân nơi đây. Đồng thời, những mô hình này cũng góp phần quan trọng trong việc bảo tồn, gìn giữ, phát triển các điệu dân ca, dân vũ cùng bản sắc văn hóa độc đáo của cộng đồng dân tộc Mường ở tỉnh miền núi Hòa Bình./.