Phân bón, thuốc bảo vệ thực vật là yếu tố hàng đầu ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng cây trồng và sức khỏe của người sử dụng. Thế nhưng, theo nhiều nông dân, phần lớn khi mua các sản phẩm này đều chưa nhận biết được đâu là phân bón, thuốc bảo vệ thực vật kém chất lượng.

Chị Nguyễn Thị Du, tiểu khu 10, thị trấn Hát Lót, huyện Mai Sơn, cho biết: Gia đình tôi có hơn 6.000 m² rau màu và hơn 1 ha cây ăn quả. Năm nào, gia đình cũng mua hàng tấn phân bón để bón cho cây trồng. Tuy nhiên, hiện nay, thị trường phân bón và  thuốc bảo vệ thực vật rất phong phú về chủng loại và giá cả, tôi không biết chọn lựa sản phẩm nào đem lại hiệu quả cho cây trồng, chủ yếu là theo kinh nghiệm vụ trước và tư vấn của các cửa hàng, đại lý.

Còn anh Lò Văn Xuân, bản Kham, xã Hua La, Thành phố, cho biết: Gia đình tôi có hơn 2 ha cà phê và 2.000 m² lúa. Vụ nào chúng tôi cũng phải sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để phòng và điều trị các sâu, bệnh trên lúa, như: Sâu cuốn lá, đạo ôn, rầy nâu... Chỉ riêng đối với bệnh đạo ôn, các đại lý giới thiệu hàng chục loại thuốc khác nhau, có nhãn mác gần giống nhau, nên chúng tôi rất khó phân biệt, hoàn toàn dựa vào tư vấn của người bán. 

Hiện nay, toàn tỉnh có 629 cơ sở kinh doanh phân bón, thuốc bảo vệ thực vật. Các mặt hàng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đa dạng, phong phú về chủng loại, mẫu mã sản phẩm, thuận lợi cho nông dân lựa chọn để phát triển sản xuất. Đảm bảo công tác quản lý việc kinh doanh phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đạt hiệu quả, hằng năm, các lực lượng kiểm tra chuyên ngành, như: Công an, quản lý thị trường, thanh tra Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thường xuyên tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra.

Bà Cầm Thị Phong, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, cho biết: Mục đích của các đợt kiểm tra nhằm chủ động phát hiện, đấu tranh, ngăn chặn kịp thời, hiệu quả và xử lý nghiêm hành vi gian lận thương mại, đầu cơ, tích trữ, sản xuất, kinh doanh trái phép các loại phân bón, thuốc bảo vệ thực vật kém chất lượng, không rõ nguồn gốc; đồng thời, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các doanh nghiệp chân chính, nông dân và sức khỏe cộng đồng… 

Từ năm 2024 đến nay, các cơ quan chức năng của tỉnh đã tổ chức 2 đợt kiểm tra chuyên đề, với tổng số 110 cơ sở kinh doanh các mặt hàng vật tư nông nghiệp trên địa bàn các huyện, thị xã, thành phố. Qua đó, phát hiện 19 cơ sở vi phạm, với các lỗi chủ yếu như: Không duy trì điều kiện về buôn bán thuốc bảo vệ thực vật; buôn bán thuốc bảo vệ thực khi giấy chứng nhận đủ điều kiện buôn bán thuốc bảo vệ thực vật đã hết hạn; buôn bán thuốc bảo vệ thực vật không có giấy chứng nhận đủ điều kiện buôn bán thuốc; buôn bán thuốc bảo vệ thực vật chung với hàng hóa khác và buôn bán thuốc bảo vệ thực hết hạn sử dụng… Đoàn kiểm tra đã xử lý các vụ vi phạm và xử phạt hành chính, đồng thời, buộc thu hồi thuốc bảo vệ thực vật hết hạn sử dụng.

Thời điểm này, mỗi ngày cửa hàng vật tư nông nghiệp của chi nhánh Công ty TNHH Vật tư nông nghiệp Sơn La tại bản Kham, xã Hua La, Thành phố, có khoảng vài chục khách hàng từ các huyện Mai Sơn, Thuận Châu và Thành phố đến mua hàng. Ông Quàng Văn Chính, phụ trách bán hàng tại cửa hàng, thông tin: Thời gian cao điểm của vụ sản xuất, mỗi ngày, cửa hàng bán từ 3-4 tạ thóc giống và 4-5 tấn phân bón các loại. Đảm bảo uy tín với khách hàng, chúng tôi thường xuyên ký cam kết với các đơn vị chức năng không trưng bày, kinh doanh các sản phẩm nằm ngoài danh mục cho phép. Đồng thời, chấp hành theo các quy định về kinh doanh mặt hàng vật tư nông nghiệp. Chúng tôi mong thông qua các đợt kiểm tra của ngành chức năng sẽ hạn chế được tình trạng phân bón giả, kém chất lượng, bảo vệ quyền lợi của cơ sở kinh doanh chân chính và quyền lợi của người tiêu dùng.

Theo các đơn vị chức năng, mặc dù đã tăng cường các biện pháp kiểm tra, kiểm soát, quản lý thị trường vật tư nông nghiệp, tuy nhiên vẫn còn để “lọt” những cơ sở kinh doanh những sản phẩm vì phạm quy định của pháp luật. Nguyên nhân là do lực lượng chức năng chỉ có thể kiểm tra các điều kiện về nhãn mác, thành phần, định lượng, hạn sử dụng, giá cả bán theo đúng quy định, giấy chứng nhận trong sản xuất, kinh doanh, nhưng lại không có bất kỳ phương tiện nào có thể kiểm tra tại chỗ để phát hiện các sản phẩm kém chất lượng ngoài việc dùng mắt thường. Đối với những sản phẩm có dấu hiệu về hàng giả, kém chất lượng hoặc có nguồn tin báo thì lực lượng mới có thể lấy mẫu để gửi đi kiểm tra. 

Quản lý việc kinh doanh giống cây trồng, phân bón hiệu quả, bên cạnh việc thanh tra, kiểm tra nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm các cơ sở kinh doanh có hành vi vi phạm. Ngành chức năng khuyến cáo người dân không chọn mua các loại vật tư được quảng cáo hiệu lực nhanh, giá rẻ; quá hạn sử dụng, giống cây trồng nhập lậu; nên mua giống cây trồng có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng tại các cơ sở kinh doanh có uy tín; giữ lại bao bì sau trồng cho đến khi thu hoạch.