Với thổ nhưỡng màu mỡ, khí hậu ôn hòa cùng độ cao phù hợp mang đặc trưng của cao nguyên Nà Sản, Chiềng Mai là vùng đất lý tưởng của cây cà phê. Bén rễ ở đây từ những năm 1990, cây cà phê được bà con trồng trên nương rẫy và ngay trong vườn nhà, chủ yếu là giống Arabica (cà phê chè) với bộ rễ khoẻ khắn cắm sâu vào lòng đất, vẫn phát triển tốt bao năm do được gieo từ hạt và có đặc tính chịu được khô hạn. Trải qua hơn 30 năm thăng trầm, nhưng cây cà phê vẫn bám trụ, giờ đã trở thành cây công nghiệp chủ lực của tỉnh, giúp hàng nghìn hộ dân vươn lên làm giàu.

HTX Nông nghiệp Phiêng Quài, bản Phiêng Quài Tong Chinh, xã Chiềng Mai có 32 ha cà phê của các hộ đồng bào Thái nằm giữa vùng lõi cà phê xã Chiềng Ban trước đây. Vụ thu hoạch vừa qua, HTX thu 600 tấn quả, bán được trên 10 tỷ đồng. Phấn khởi về thành quả của một vụ bội thu, vừa được mùa, được giá, Giám đốc HTX Lò Văn Nghĩa khoát tay chỉ lên vùng đồi nói với chúng tôi: Thời điểm này đang bước vào mùa mưa, nên cây cà phê rất xanh tốt. Gắn bó bao năm với cây cà phê, đa số các thành viên HTX đều nằm lòng quy trình chăm bón. Cà phê đậu quả vào đúng dịp mưa nhiều, các hộ thường xuyên thăm vườn, áp dụng biện pháp vặt chồi non, bẻ cành tăm để cây thông thoáng, hấp thụ ánh sáng và nuôi quả tốt hơn.

Thấp thoáng trên nương đồi, những người nông dân cần mẫn  dưới tán cà phê, nâng niu từng chùm quả, chăm chút làm sao để cây khỏe, quả to và chín đều. Anh Lò Văn Kiếm, vừa làm vừa chia sẻ: Gia đình có 3 ha cà phê nên cả nhà dành hầu hết thời gian để chăm bón. Trước đây canh tác dựa vào kinh nghiệm, ít đầu tư nên năng suất, chất lượng thấp. Từ khi tham gia HTX, ai cũng được tập huấn kỹ thuật canh tác bền vững, trồng giống mới chất lượng cao xen bơ, mắc ca để giảm tác động thời tiết, chăm sóc theo hướng an toàn, hữu cơ. Giai đoạn trái non cần nhiều dinh dưỡng nên được HTX hỗ trợ phân bón phù hợp, năng suất tăng khoảng 5 tấn/ha. Để hạn chế rụng quả mùa mưa, gia đình tỉa cành, tạo tán thông thoáng, loại bỏ cành khô nên quả phát triển tốt, dự kiến vụ này năng suất đạt trên 20 tấn/ha.

 

Xã Chiềng Mai được thành lập trên cơ sở sáp nhập 5 xã: Chiềng Ve, Chiềng Ban, Chiềng Dong, Chiềng Kheo và Chiềng Mai cũ, nên có vùng cà phê rộng nhất toàn tỉnh với trên 3.600 ha cà phê. Đây là điều đầu tiên mà ông Nguyễn Hải Sơn, Chủ tịch UBND xã Chiềng Mai khoe với chúng tôi về tiềm năng, lợi thế của vùng cà phê.

Dù vậy Chủ tịch UBND xã cũng trăn trở nói: Cả xã hiện có khoảng 20% diện tích cà phê đã gần 20 năm tuổi, năng suất giảm dần cần được cải tạo. Việc phát triển bền vững cây trồng chủ lực này đã được thống nhất, đưa vào chương trình phát triển kinh tế của xã, đó là phải đẩy mạnh tái canh, hướng dẫn kỹ thuật đốn tỉa, chăm sóc, thu hái đúng chuẩn để xây dựng vùng chuyên canh cà phê chất lượng cao. Cùng với đó là tìm kiếm đầu ra, liên kết với doanh nghiệp hỗ trợ phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, tư vấn quản lý sâu bệnh và dinh dưỡng, hình thành chuỗi sản xuất, nâng cao chất lượng và giá trị cà phê.

Vụ cà phê năm nay, gia đình ông Hà Văn Tương, bản Lò Um, xã Chiềng Mai cũng như nhiều hộ trong bản tiếp tục tham gia liên kết với Công ty cổ phần Phúc Sinh Sơn La trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Ông Tương, cho biết: Với 2 ha cà phê, trước đây chủ yếu để phát triển tự nhiên, sản lượng không cao, thu hái không đúng cách nên giá không được như mong muốn. Được cán bộ chuyên môn của xã và Công ty cổ phần Phúc Sinh Sơn La tư vấn, hướng dẫn cải tạo, đốn tỉa để cây phân chồi khỏe và lắp đặt hệ thống tưới tự động, hỗ trợ phân bón, giống THA1 chất lượng cao vào trồng, 3 năm trở lại đây, năng suất cà phê của gia đình cao hơn từ 25-30%. Từ việc bón phân, tưới nước đều theo cảm tính, trực quan nhưng khi tham gia sản xuất bền vững theo tiêu chuẩn UTZ, gia đình tôi và các hộ trồng cà phê đều đã biết định lượng, ghi chép liều lượng phân, thuốc, nước tưới để không bị lãng phí. Bên cạnh đó, còn tận dụng vỏ quả cà phê để ủ vi sinh làm phân bón hữu cơ, giúp giảm đáng kể chi phí, cải tạo đất, bảo vệ môi trường. Nhờ vậy, cây phát triển tốt, hạn chế sâu bệnh, cho quả đồng đều, đảm bảo tiêu chuẩn đưa vào chế biến.

Không phụ công người trồng, những năm qua, cây cà phê ở Chiềng Mai đã mang lại hiệu quả kinh tế ổn định từ 150 - 300 triệu đồng, có hộ thu từ 800 triệu đến 1 tỷ đồng/năm, từng bước giúp các gia đình vươn lên trở thành hộ có kinh tế khá trong bản, trong xã. Năm nay, dù đầu vụ hạn hán ảnh hưởng sản lượng nhưng chất lượng quả vẫn đảm bảo, ước đạt 20-22 tấn/ha và dự kiến cho thu hoạch từ cuối tháng 9. Cây cà phê đang sinh trưởng tốt, hứa hẹn mùa vụ thắng lợi. Sự gắn bó, cần cù trong trồng và chăm sóc, hy vọng năm nay cà phê Chiềng Mai tiếp tục được mùa, được giá, mang lại thu nhập cao và khẳng định là cây công  chủ lực của tỉnh.