Phát huy tiềm năng, lợi thế, đến nay tỉnh ta trở thành một trong những vùng nông sản, rau quả lớn nhất nước. Tạo môi trường thuận lợi thu hút đầu tư, những cơ chế chính sách thông thoáng đã mời gọi các tập đoàn, doanh nghiệp lớn đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp trên địa bàn tỉnh, đẩy mạnh công nghiệp chế biến sâu, hướng tới xây dựng tỉnh Sơn La thành trung tâm chế biến nông sản vùng Tây Bắc.

Phát triển số lượng và chất lượng

Hiện nay, toàn tỉnh có 17 nhà máy, 543 cơ sở chế biến nông sản, mỗi năm, công suất chế biến từ vài chục đến hàng nghìn tấn xoài, nhãn, cà phê, sắn, dứa, mận hậu, ngô ngọt, chuối, mắc ca, quả sơn tra, chanh leo, các loại rau, củ... góp phần giảm áp lực tiêu thụ quả tươi, nâng cao giá trị nông sản.

Ông Nguyễn Văn Bắc, Giám đốc Sở Công Thương, cho biết: Lĩnh vực công nghiệp chế biến tỉnh Sơn La có bước phát triển cả về số lượng và chất lượng. Quy mô sản xuất mở rộng, từng bước áp dụng công nghệ chế biến mới, tiên tiến, hiện đại. Đối với các dự án đầu tư mới, đã kiểm soát chặt chẽ việc lựa chọn công nghệ tiên tiến, thiết bị hiện đại, công nghệ xử lý môi trường đạt tiêu chuẩn. Lực lượng lao động công nghiệp, ngày càng được nâng cao về số lượng, trình độ kỹ thuật, tay nghề chuyên môn, ý thức tổ chức kỷ luật lao động.

Trung tâm chế biến rau, quả xuất khẩu Doveco, huyện Mai Sơn sau hơn một năm đi vào hoạt động, hiện nay đã liên kết với các công ty, HTX, tổ hợp tác trên địa bàn các huyện để phát triển gần 1.300 ha ngô ngọt, dứa, chanh leo, rau chân vịt, đậu tương rau đáp ứng nguyên liệu cho chế biến. 6 tháng đầu năm 2024 tổng sản lượng các loại nông sản trung tâm đã thu mua chế biến đạt trên 14.000 tấn. Đặc biệt, trong vụ xoài, Trung tâm thu mua 6.440 tấn xoài đưa vào chế biến.

Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh còn có các nhà máy chế biến nông sản hoạt động hiệu quả, không ngừng mở rộng phát triển vùng nguyên liệu theo chuỗi liên kết, như: Công ty cổ phần Mía đường Sơn La ký kết hợp đồng sản xuất và tiêu thụ mía với gần 10.000 hộ; các doanh nghiệp, HTX tham gia liên kết sản xuất, tiêu thụ cà phê với 12.000 hộ; Công ty cổ phần Giống bò sữa Mộc Châu liên kết với gần 513 hộ trong chăn nuôi và hàng trăm hộ nông dân trong trồng ngô để phục vụ cho Nhà máy TMR... Các sản phẩm ngoài phục vụ thị trường trong nước, đã xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới.

Không chỉ có các nhà máy lớn tập trung đầu tư nâng cao công nghệ sản xuất, HTX Tây Bắc, xã Viêng Lán, huyện Yên Châu đang đẩy mạnh đầu tư hệ thống máy sấy, chế biến tỏi đen, hoa quả sấy. Hiện nay, HTX có 18 máy sấy, công suất 50 tấn tỏi và các loại hoa quả sấy/năm, tạo việc làm cho 15 lao động địa phương, thu nhập bình quân 5 triệu đồng/người/tháng. Chị Nguyễn Thị Yến Linh, Giám đốc HTX, thông tin: Sản phẩm tỏi đen của HTX đã đạt OCOP 4 sao và HTX đang đăng ký thi OCOP 3 sao cho sản phẩm xoài, mận hậu, chuối sấy. Từ đầu năm đến nay, HTX thu mua, chế biến 16 tấn hoa quả tươi, các sản phẩm cung cấp cho hệ thống các cửa hàng trên toàn quốc và đưa lên sàn thương mại điện tử.

Bên cạnh rau quả, Sơn La được biết đến với thế mạnh lớn cây cà phê. Đến nay, toàn tỉnh có hơn 20.000 ha cà phê Arabica, chiếm 41,2% diện tích cà phê Arabica của cả nước; có 9 cơ sở chế biến cà phê quy mô công nghiệp; 5 đơn vị tham gia chế biến sâu sản phẩm cà phê, tạo việc làm cho lao động địa phương, tạo nguồn cà phê chất lượng, phục vụ thị trường.

Với sự nỗ lực, cố gắng của cấp ủy, chính quyền địa phương, các sở, ban ngành của tỉnh và các doanh nghiệp, 6 tháng đầu năm 2024, giá trị hàng hóa nông sản chế biến tham gia xuất khẩu ước đạt 95,1 triệu USD, tăng 12,8% so với cùng kỳ năm trước và bằng 50,9% kế hoạch năm.

Thu hút thêm nhà đầu tư tiềm năng

Để sản xuất sản phẩm ngày một đa dạng, tỉnh đang tiếp tục đôn đốc các nhà đầu tư hoàn thiện các thủ tục liên quan đến dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư. Tiếp nhận, cấp quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp thuận nhà đầu tư 2/4 dự án, gồm: Dự án Nhà máy sản xuất ngũ cốc ăn liền và hoa quả sấy do Công ty cổ phần sản xuất và thương mại đầu tư VFI và dự án Nhà máy chế biến tinh bột biến tính BHL Sơn La do Công ty cổ phần chế biến nguyên liệu thực phẩm BHL làm nhà đầu tư. Bên cạnh đó, Dự án Tổ hợp Nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi và chế biến nông sản Mavin Mai Sơn được Ban Cán sự Đảng UBND tỉnh thông qua, hiện đang hoàn thiện hồ sơ trình Ban Thường vụ Tỉnh ủy xin ý kiến về chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp thuận nhà đầu tư dự án.

Đối với dự án Nhà máy sữa công nghệ cao Mộc Châu được UBND tỉnh cấp Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp thuận nhà đầu tư tháng 5/2022. Nhà máy có diện tích 26ha, tổng mức đầu tư 2 giai đoạn trên 2.000 tỷ đồng, với công suất thiết kế ước đạt gần 500 tấn sữa/ngày giai đoạn 1 và có thể nâng lên 1.000 tấn/ngày trong giai đoạn 2. Ông Phạm Hải Nam, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Giống bò sữa Mộc Châu, cho biết: Hiện nay, Mộc Châu Milk phối hợp với các đơn vị hoàn thiện báo cáo ĐTM; Công ty đã hoàn thành hồ sơ thiết kế thi công, đang trong quá trình thực hiện mời thầu thi công san lấp, sẵn sàng thi công khi hoàn thành xong công tác GPMB.

Hỗ trợ doanh nghiệp, HTX ứng dụng, đổi mới công nghệ trong sản xuất, chế biến, bảo quản nông sản, ông Lưu Bình Khiêm, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, chia sẻ: Sở đã xây dựng định hướng nghiên cứu năm 2024-2025 ưu tiên nghiên cứu và ứng dụng thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 vào lĩnh vực chế biến, bảo quản nông sản của tỉnh nhằm nâng cao giá trị sản phẩm đảm bảo vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm, trong đó nhóm sản phẩm nông sản ưu tiên nghiên cứu ứng dụng công nghệ chế biến rau, quả, cà phê, chè, sữa.

Cùng với đó, Sở KH&CN tiếp tục triển khai nhiệm vụ “Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sản xuất một số sản phẩm từ cá nước ngọt tại huyện Quỳnh Nhai tỉnh Sơn La phục vụ chương trình xây dựng nông thôn mới”. Sở cũng đang tiến hành các bước xét duyệt, thẩm định trình phê duyệt nhiệm vụ triển khai năm 2024 “Nghiên cứu thị trường tiêu thụ và đề xuất giải pháp xây dựng hệ thống bán lẻ các sản phẩm chế biến từ quả táo mèo (sơn tra) tạo sinh kế bền vững cho phụ nữ tại tỉnh Sơn La”...

Thúc đẩy phát triển chế biến sâu, thời gian tới, UBND tỉnh tập trung chỉ đạo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, hỗ trợ các nhà đầu tư đẩy nhanh tiến độ triển khai đưa vào vận hành các dự án được cấp chủ trương đầu tư; đẩy mạnh thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài tỉnh đầu tư vào sản xuất, chế biến, tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp của tỉnh; hoàn thiện hệ thống các kênh tiêu thụ sản phẩm nông sản kết nối chặt chẽ theo chuỗi giá trị. Tiếp tục nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ, khuyến khích các HTX, hộ dân đầu tư phát triển các kho bảo quản, kho lạnh, cơ sở chế biến có quy mô vừa và nhỏ, giảm sức ép việc tiêu thụ sản phẩm quả tươi. Tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp được tham gia đề xuất đặt hàng, chủ trì các nhiệm vụ khoa học công nghệ của tỉnh, nhất là phát triển sản xuất, chế biến nông sản. Rà soát, tư vấn, hướng dẫn các cơ sở công nghiệp trên địa bàn tỉnh có nhu cầu chế biến nông sản đăng ký hỗ trợ theo chính sách khuyến công năm 2025.