Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, ứng dụng, tiếp nhận chuyển giao công nghệ, kỹ thuật tiên tiến, được các cấp, ngành, địa phương tỉnh Sơn La chú trọng triển khai thực hiện, nhằm tạo ra các sản phẩm mới năng suất, chất lượng, có sức cạnh tranh và hiệu quả kinh tế cao.

Cụ thể hóa chính sách

Thực hiện Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 30/1/2023 của Bộ Chính trị về phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học (CNSH) phục vụ phát triển bền vững đất nước trong tình hình mới, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Chương trình hành động số 21-CTr/TU ngày 21/3/2023 về phát triển và ứng dụng CNSH trên địa bàn tỉnh Sơn La với những mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể.

Trong đó, tập trung đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền, phổ biến, giới thiệu về thành tựu công nghệ sinh học, nâng cao kiến thức về CNSH và bảo tồn đa dạng sinh học; đầu tư cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu nghiên cứu, phát triển ứng dụng CNSH; bảo tồn nguồn gen và ứng dụng CNSH; ứng dụng rộng rãi, có hiệu quả hoạt động CNSH trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội; chủ động đào tạo nguồn nhân lực CNSH chất lượng cao…

UBND tỉnh chỉ đạo Sở Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với các sở, ban, ngành và UBND các huyện, thành phố xây dựng kế hoạch cụ thể, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ phát triển, ứng dụng CNSH; cập nhật kịp thời các thành tựu CNSH ứng dụng, nhân rộng.

Ông Lưu Bình Khiêm, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ, cho biết: Công nghệ sinh học là một trong 4 lĩnh vực khoa học công nghệ, được tỉnh ưu tiên đầu tư phát triển. Thời gian qua, triển khai thực hiện Chương trình hành động số 21-CTr/TU, Sở phối hợp với các trường đại học, các viện nghiên cứu và các doanh nghiệp triển khai thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu về CNSH trên các lĩnh vực; ứng dụng hiệu quả CNSH thế hệ mới vào thực tiễn sản xuất, nâng cao sản lượng, chất lượng sản phẩm hàng hóa có giá trị kinh tế.

Đưa công nghệ sinh học vào thực tiễn 

Công nghệ sinh học là lĩnh vực công nghệ cao, dựa trên nền tảng khoa học về sự sống, kết hợp với quy trình và thiết bị kỹ thuật, nhằm tạo ra các công nghệ khai thác hoạt động sống của vi sinh vật, tế bào thực vật và động vật để sản xuất ở quy mô công nghiệp các sản phẩm có chất lượng cao, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường.

Việc phát triển công nghệ sinh học được các doanh nghiệp, HTX và nông dân ứng dụng thực tế vào sản xuất nhiều lĩnh vực. Nổi bật, lĩnh vực nông nghiệp, CNSH đóng vai trò quan trọng, tạo ra các sản phẩm cây trồng, vật nuôi, chủng vi sinh vật, sản phẩm chế biến nông nghiệp mới có năng suất, chất lượng cao. Thông qua công nghệ gen, công nghệ invitro, công nghệ vi sinh... trong chọn tạo, nhân giống, phục vụ tốt nhu cầu chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi của tỉnh.

Khu nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ về nông, lâm nghiệp tại huyện Mộc Châu, thuộc Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (Sở Khoa học và Công nghệ) là đơn vị điển hình hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển và đưa tiến bộ CNSH phục vụ sản xuất, như: Lan Hồ điệp, nho không hạt, dưa lê vàng lai, ớt chuông, nấm hương, hoa cát tường.... Ngoài ra, đơn vị còn nghiên cứu các loại chế phẩm sinh học trong phòng trừ sâu bệnh cho cây trồng, cung cấp ra thị trường sản phẩm an toàn. Khu nghiên cứu cũng triển khai thực hiện và hoàn thành Đề tài "Hoàn thiện quy trình nhân giống lan Kim tuyến bằng phương pháp nuôi cấy mô".

Bà Trần Thị Vân Anh, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, chia sẻ: Lan Kim tuyến là loại dược liệu có giá trị kinh tế cao, tác dụng điều trị ung thư, kháng khuẩn... Do số lượng ít, bị khai thác tận thu, ngày càng khan hiếm. Thực hiện đề tài, nhóm nghiên cứu thử nghiệm trồng trên giá thể. Đến nay, đã hoàn thiện quy trình nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy mô, nhân giống thành công trên 10.000 cây lan Kim tuyến và đưa ra vườn ươm và đang sinh trưởng tốt. Trung tâm đang chuyển giao cho nhân dân, doanh nghiệp để phát triển trồng lan Kim tuyến thương phẩm, góp phần bảo tồn giống, nâng cao thu nhập từ loại cây này.

Trong nuôi thủy sản, việc ứng dụng công nghệ sinh học phát triển nuôi cá lồng trên các lòng hồ thủy điện triển khai rộng rãi. Một số đơn vị, doanh nghiệp của tỉnh sản xuất cá giống thành công bằng phương pháp đẻ vuốt, ấp trứng bằng bình vây, ứng dụng phương pháp lai xa hoặc sử dụng hóa chất tạo giống đơn tính, chất lượng cao... Đối với lĩnh vực chăn nuôi, ứng dụng công nghệ cấy chuyển phôi giống bò sữa thuần chủng tại Mộc Châu, phối giống nhân tạo cho bò cái bằng tinh của giống bò chất lượng cao (Brahman); sử dụng men vi sinh hoạt tính trong ủ, chế biến thức ăn chăn nuôi quy mô hộ gia đình…

Lĩnh vực y học, một số sản phẩm mới trên cơ sở ứng dụng CNSH, như: Sản xuất các sản phẩm bổ dưỡng từ sinh khối nấm men bia, nghiên cứu sản xuất các loại thuốc đông dược... được nhiều đơn vị triển khai. Kết quả nghiên cứu, góp phần nâng cao năng lực chăm sóc, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Trong lĩnh vực môi trường, CNSH được ứng dụng rộng rãi trong xử lý chất thải chăn nuôi thông qua công nghệ khí sinh học, đệm lót, chế phẩm sinh học, nhằm giảm thiểu nguy cơ gây ô nhiễm môi trường.

HTX Phương Nam, xã Lóng Phiêng, huyện Yên Châu, thành lập năm 2016, hoạt động chính trong lĩnh vực chăn nuôi, thường xuyên nuôi gần 200 con lợn nái và khoảng 1.500 con lợn thịt. Chăn nuôi với số lượng lớn, lượng chất thải nhiều, dù đã xây dựng bể biogas để xử lý chất thải, nhưng lượng nước thải vẫn tràn ra ngoài môi trường. Năm 2018, HTX được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chọn triển khai thực hiện thí điểm máy xử lý nước thải, tách chất thải rắn sau chăn nuôi.

Anh Trần Như Kiên, Giám đốc HTX, cho biết: Toàn bộ chất thải chăn nuôi đưa vào máy xử lý, trung bình máy có thể ép được khoảng 70 tấn phân khô/năm. Số phân này được HTX đưa vào xử lý, ủ cùng bã cà phê, vỏ sắn, trộn với men vi sinh, dùng làm phân bón hữu cơ cho diện tích cây ăn quả. Phần nước thải đưa vào bể lắng xử lý, sau đó, dùng tưới cho cây ăn quả. Với việc tận dụng chất thải, nước thải từ chăn nuôi sau khi xử lý, đã tiết kiệm 40% chi phí phân bón, giúp cải tạo đất, nâng độ màu mỡ, tăng năng suất diện tích cây ăn quả của HTX, giải quyết bài toán ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi.

Mục tiêu trở thành Trung tâm chế biến sản phẩm nông nghiệp

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động phát triển và ứng dụng CNSH trên địa bàn tỉnh còn tồn tại hạn chế: Việc đầu tư kinh phí hoạt động nghiên cứu, triển khai ứng dụng CNSH còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế của tỉnh. Nguồn lực đầu tư phục vụ nghiên cứu phát triển công nghệ sinh học chủ yếu từ nguồn ngân sách Nhà nước; việc huy động các nguồn lực của xã hội để nghiên cứu ứng dụng, phát triển CNSH chưa đáp ứng yêu cầu. Một số mô hình ứng dụng chậm nhân ra diện rộng trong sản xuất; cán bộ chuyên môn CNSH còn thiếu…

Mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, Sơn La trở thành một trong những tỉnh phát triển khá vùng Tây Bắc, là trung tâm chế biến sản phẩm nông nghiệp của vùng Trung du và miền núi Bắc bộ, phát triển ứng dụng công nghệ cao, công nghệ sinh học, hữu cơ, tuần hoàn.

Đạt được mục tiêu này, đưa CNSH thực sự phát triển, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững, cần có sự phối hợp của các cấp, các ngành và doanh nghiệp trong triển khai các chương trình, mô hình, đồng thời mở rộng quy mô sản xuất trên một số lĩnh vực lợi thế như nông nghiệp, công nghiệp chế biến; đầu tư nâng cấp, tăng cường tiềm lực Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Cùng với đó, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; hình thành, hỗ trợ 2-3 doanh nghiệp hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ CNSH hiện đại; thu hút đầu tư phát triển 2-3 trung tâm, tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài công lập có tiềm lực CNSH đáp ứng yêu cầu nghiên cứu, tiếp nhận, làm chủ công nghệ để tổ chức chuyển giao, sản xuất sản phẩm CNSH ứng dụng vào các lĩnh vực.

Quan tâm đầu tư xây dựng và đưa vào hoạt động có hiệu quả các phòng thí nghiệm CNSH với trang bị máy móc, thiết bị hiện đại và đồng bộ... tạo bước chuyển mới trong ứng dụng CNSH phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa.