Về cơ sở lý luận

Đảng ta đã vận dụng sáng tạo quan điểm chủ nghĩa Mác-Lênin về đặc điểm, nhiệm vụ của thời kỳ quá độ; về con đường, biện pháp cải tạo quan hệ sản xuất (QHSX) cũ, xây dựng QHSX mới XHCN vào thực tiễn Việt Nam. Về nhiệm vụ của thời kỳ quá độ, các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác-Lênin đã chỉ rõ một trong những nhiệm vụ cơ bản của thời kỳ quá độ là phải xóa bỏ chế độ tư nhân tư bản chiếm hữu về tư liệu sản xuất (TLSX), chứ không phải xóa bỏ sở hữu tư nhân nói chung; xây dựng chế độ công hữu về TLSX, song công việc đó phải được tiến hành trên cơ sở tuân thủ quy luật khách quan. 

Về con đường, biện pháp xóa tư hữu, xây công hữu về TLSX là phải tiến hành dần dần, từng bước, lâu dài, trên cơ sở tôn trọng quy luật QHSX phải phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của LLSX. Trả lời cho câu hỏi liệu có thể thủ tiêu chế độ tư hữu ngay lập tức được không? C.Mác và Ph.Ăngghen đã khẳng định: “Không, không thể được, cũng y như không thể làm cho LLSX hiện có tăng lên ngay lập tức đến mức cần thiết để xây dựng một nền kinh tế công hữu... sẽ chỉ có thể cải tạo xã hội hiện nay một cách dần dần, và chỉ khi nào đã tạo nên được một khối lượng tư liệu sản xuất cần thiết cho việc cải tạo đó thì khi ấy mới thủ tiêu được chế độ tư hữu”[2, tr.469]. 

Như vậy, theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, mỗi hình thái kinh tế - xã hội tương ứng với một hệ thống QHSX, trong đó quan hệ sở hữu về TLSX đóng vai trò quyết định. Trong xã hội tư bản chủ nghĩa, kinh tế tư nhân là hình thức chiếm ưu thế, gắn với chế độ tư hữu TLSX, thúc đẩy cạnh tranh, tích lũy vốn, đổi mới công nghệ, nhưng đồng thời cũng sản sinh ra bất bình đẳng, bóc lột và khủng hoảng kinh tế.

Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, sự tồn tại đa dạng các hình thức sở hữu và thành phần kinh tế là tất yếu; có vai trò khách quan trong việc phát triển LLSX, giải quyết việc làm, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, tăng năng suất lao động, đóng góp cho sự tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội.

Sự trưởng thành của khu vực tư nhân trong nước là một trong những thành tựu quan trọng nhất của quá trình đổi mới. Ảnh: Báo Chính phủ

Cơ sở thực tiễn 

Thực hiện đường lối đổi mới, mà trước hết là đổi mới tư duy về kinh tế, Đảng ta ngày càng nhận thức đúng đắn vai trò, vị trí của kinh tế tư nhân.

Trong sự vận hành mô hình kinh tế thị trường định hướng XHCN, kinh tế tư nhân được thừa nhận là một bộ phận cấu thành quan trọng, có đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, huy động vốn và nguồn lực xã hội, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Mục tiêu cuối cùng của Đảng Cộng sản Việt Nam là xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, tiến lên chủ nghĩa cộng sản. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, bất kỳ sự phát triển kinh tế nào, bao gồm cả sự phát triển của kinh tế tư nhân đều phải phục vụ cho mục tiêu này.

Quan hệ sản xuất XHCN ngày càng khẳng định vị thế, giữ chắc vai trò thống trị xã hội. Do đó, sự phát triển của kinh tế tư nhân luôn nằm trong khuôn khổ pháp luật và định hướng XHCN, không thể tự phát, tự do cạnh tranh theo kiểu “cá lớn nuốt cá bé” để giành quyền thống trị, cũng như lấn át các thành phần kinh tế khác. Do mục tiêu của chế độ ta là xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, trong đó lợi ích của đa số người dân được đặt lên hàng đầu. Kinh tế tư nhân phải tuân thủ pháp luật, chịu sự quản lý, giám sát của Nhà nước; nếu đi ngược với lợi ích quốc gia, dân tộc và cộng đồng thì sẽ bị pháp luật trừng phạt.

Kinh tế tư nhân phát triển, Việt Nam không chệch hướng XHCN, mà những mục tiêu của chủ nghĩa xã hội ngày càng được thực hiện tốt hơn

Thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, sau gần 40 năm đổi mới, kinh tế tư nhân đã từng bước phát triển cả về số lượng và chất lượng. Đến nay, cả nước có hơn 940.000 doanh nghiệp và trên 5 triệu hộ kinh doanh; kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước và 82% tổng số lao động...

Kinh tế nhà nước thực sự đã tạo nền tảng để kinh tế tư nhân trở thành một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Ngược lại, kinh tế tư nhân phát triển không làm lu mờ vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, mà tạo ra mối quan hệ hỗ trợ, bổ sung, tương tác lẫn nhau.

Kinh tế nhà nước ngày càng chứng minh trong thực tiễn vai trò dẫn dắt, định hướng, hỗ trợ kinh tế tư nhân phát triển. Kinh tế tư nhân không thể tách dời kinh tế nhà nước, mà phát triển thuận lợi hơn khi có môi trường ổn định và cơ sở vật chất do nhà nước đầu tư, hỗ trợ. Ví dụ: EVN giữ giá điện ổn định nhiều năm, hỗ trợ chi phí sản xuất kinh doanh cho toàn xã hội, đặc biệt là các doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ; dự án cao tốc Bắc - Nam do nhà nước đầu tư phần lớn, giúp giảm chi phí logistic, từ đó hỗ trợ hiệu quả cho các doanh nghiệp tư nhân; các khu công nghiệp, khu công nghệ cao do nhà nước quy hoạch, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân đầu tư thứ cấp; thông qua Ngân hàng phát triển Việt Nam, Quỹ bảo lãnh tín dụng, Nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân vừa và nhỏ tiếp cận vốn; Nhà nước đầu tư vào giáo dục nghề nghiệp, khởi nghiệp sáng tạo giúp cung cấp nhân lực và nền tảng đổi mới cho kinh tế tư nhân; các doanh nghiệp tư nhân có thể tham gia các gói thầu cung ứng cho kinh tế nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng cơ bản, dịch vụ công, cung ứng vật tư…

Khi kinh tế tư nhân gặp khó khăn hoặc phát triển chệch hướng, kinh tế nhà nước sẽ là công cụ để can thiệp, định hướng, dẫn dắt và bình ổn. Do đó, kinh tế tư nhân dù có phát triển nhanh, quy mô lớn, nguồn lực mạnh thế nào thì kinh tế nhà nước vẫn giữ được vai trò chủ đạo.

Thực tiễn cũng chứng minh, khi kinh tế tư nhân phát triển, Việt Nam không chệch hướng XHCN, mà những mục tiêu của chủ nghĩa xã hội ngày càng được thực hiện tốt hơn. Kinh tế nước ta luôn duy trì tốc độ tăng trưởng cao; đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được nâng lên; quốc phòng, an ninh được tăng cường; vị thế uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao. Thành tựu trên là minh chứng để phản bác quan điểm sai trái, xuyên tạc cho rằng: “Đảng Cộng sản Việt Nam coi kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất chính là biểu hiện đi chệch hướng XHCN”.

Quan điểm “Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia”, là sự tiếp nối tư duy, nhận thức đúng đắn của Đảng ta về vị trí, vai trò của kinh tế tư nhân. Phát triển kinh tế tư nhân là phương tiện để khai thác tối đa và có hiệu quả các nguồn lực của xã hội cho phát triển đất nước. Xác định kinh tế tư nhân là “động lực quan trọng nhất” không có nghĩa là xem nhẹ, hạ thấp, phủ nhận vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Với bản lĩnh, trí tuệ, kinh nghiệm và truyền thống của mình, Đảng, Nhà nước ta hoàn toàn có thể định hướng XHCN nền kinh tế, phát triển vì mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng văn minh”.