Người xưa có câu “Nhất chữ, nhì tranh, tam sành, tứ kiểng”, ý nói chơi cây cảnh là một trong bốn thú vui tao nhã. Ngày nay, thú chơi cây cảnh, bon sai phát triển mạnh, mang lại hiệu quả kinh tế, đóng góp tích cực trong việc giữ gìn cảnh quan, bảo vệ môi trường, xây dựng nông thôn mới tại địa phương.

Ông Nguyễn Thế Luận, Phó Chủ tịch Hội Ngành nghề nông nghiệp, nông thôn tỉnh, thông tin: Toàn tỉnh 34 chi hội sinh vật cảnh, với 528 hội viên. Nắm bắt thị trường, gắn đam mê với phát triển kinh tế, nhiều hội viên đã đầu tư mở rộng quy mô; sưu tầm, khai thác và sáng tạo hàng nghìn chậu bon sai. Sáng tạo những viên đá mộc, gỗ lũa thành nhiều tác phẩm nghệ thuật độc đáo, phong phú về chủng loại, phù hợp với nhu cầu của khách hàng.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 7 nghệ nhân sinh vật cảnh (SVC) cấp tỉnh, 5 nhà vườn SVC tiêu biểu cấp Trung ương, 46 nhà vườn đạt danh hiệu nhà vườn tiêu biểu cấp tỉnh, tập trung ở các huyện Mộc Châu, Yên Châu, Sông Mã, Mai Sơn, Thuận Châu và thành phố Sơn La... Quy mô mỗi nhà vườn từ 200-300 m2, với hàng nghìn cây các loại, tổng giá trị cây cảnh lưu vườn trên 40 tỷ đồng.

Thăm vườn cây cảnh, bon sai của ông Vũ Hồng Phái, tiểu khu 1, thị trấn Hát Lót, huyện Mai Sơn. Nằm bên quốc lộ 6, vườn cây của gia đình ông có trên 70 cây bon sai, hơn 350 chậu hoa cây cảnh mini các loại, 200 chậu phong lan và một bể cá cảnh. Mỗi cây đều được ông Phái cắt tỉa công phu, dáng thế bắt mắt và trồng trong chậu đúc chắc chắn.

Ông Phái chia sẻ: Tìm được cây ưng ý đã khó, để cây có dáng thế, trong quá trình chăm sóc, phải hiểu và nắm rõ thuộc tính từng loại cây và có kỹ thuật uốn cành, tạo tán để biến cây phôi không dáng thế thành tác phẩm nghệ thuật. Dịp lễ, tết nhu cầu của khách tăng cao, có ngày gia đình nhập từ một đến hai xe hoa, cây cảnh ở các tỉnh phía Bắc về phục vụ khách. Nhờ sản xuất, kinh doanh hiệu quả, thu nhập của gia đình đạt trên 500 triệu đồng/năm.

Là nghệ nhân SVC cấp tỉnh, hiện nay, nhà vườn của ông Nguyễn Quý Đôn, bản Chiềng Thi, xã Chiềng Pằn, huyện Yên Châu, có trên 150 tác phẩm, tổng trị giá cây cảnh lưu vườn trên 1,5 tỷ đồng. Ngoài ra, ông còn sưu tầm đá cảnh, đá quý trong thiên nhiên, thổi hồn tạo dáng nghệ thuật, nhiều tác phẩm đã đoạt giải. Điển hình là tác phẩm đá mã não “Mẫu tử” - mẹ bồng con, đoạt giải đặc biệt tại Festival SVC Hà Nội năm 2014.

Ông Đôn cho biết: Cuối năm 2019, Trung ương Hội SVC Việt Nam công nhận vườn cây của gia đình tôi là nhà vườn SVC tiêu biểu. Nhà vườn không chỉ mang lại không gian sống thoáng đãng, xanh mát, mà còn thu hút bạn bè yêu thích cây đến giao lưu. Từ đó, chúng tôi chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi buôn bán, nâng tầm giá trị cây cảnh.

Tại Hội thảo tư vấn phát triển nghề trồng hoa, cây cảnh gắn với du lịch trên địa bàn tỉnh Sơn La do Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Sơn La phối hợp với Hội Ngành nghề nông nghiệp, nông thôn tỉnh tổ chức cuối tháng 9 vừa qua, các nghệ nhân, nhà vườn, nhà khoa học tham dự đều chung nhận định, tỉnh ta có nhiều lợi thế về thiên nhiên ưu đãi, điều kiện khí hậu mát mẻ để phát triển ngành SVC.

Bên cạnh đó, Nghị định số 52/NĐ-CP ngày 12/4/2018 của Chính phủ quy định sản xuất, kinh doanh SVC là một trong 7 ngành nghề nông thôn và Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) cũng xác định SVC là một trong 6 nhóm sản phẩm được xem xét công nhận là sản phẩm OCOP. Do đó, định hướng phát triển trong thời gian tới, Hội SVC tỉnh tiếp tục khuyến khích hội viên, nông dân đầu tư cho SVC; hướng dẫn hội viên kỹ thuật để tạo ra những tác phẩm giá trị. Đồng thời, tham mưu cho UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành phối hợp tổ chức các hội chợ, giới thiệu, trưng bày, giao thương sản phẩm SVC của tỉnh với trị thị trường

Cùng với sự hỗ trợ của cơ quan chức năng, các nhà vườn, nghệ nhân cần liên kết, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm, áp dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ, nhằm nâng cao giá trị sản phẩm SVC; xây dựng những vườn SVC sinh thái, góp phần thu hút khách du lịch, tạo việc làm, thu nhập cho lao động nông thôn.