Hạn Khuống - Nét văn hóa truyền thống độc đáo của đồng bào dân tộc Thái

Cùng với múa xòe, khắp, Hạn Khuống là nét văn hóa truyền thống độc đáo của đồng bào dân tộc Thái ở tỉnh ta nói riêng và vùng Tây Bắc nói chung.

Theo tiếng Thái “Hạn” nghĩa là sàn làm bằng tre, nứa; “Khuống” là sân, đất trong bản. Như vậy, Hạn Khuống nghĩa là một cái sàn bằng tre, nứa dựng lên ở sân đất ngoài trời. Sàn Hạn Khuống cao từ 1-1,2m, mặt sàn lát dát tre, diện tích từ 16-24 m2, giữa sàn có 1 bếp lửa.

Tái hiện Hạn Khuống tại Lễ hội Hoa ban Thành phố năm 2023.

Đặc trưng của Hạn Khuống là có 5 cây “Lắc xay” làm bằng cây tre dài từ gốc đến ngọn, tỉa hết cành nhánh, chỉ để một chùm lá trên ngọn và treo những hình con ve, chim, hoa quả đan bằng tre, nhuộm màu xanh, đỏ rực rỡ.  Cây “Lắc xay” to đẹp nhất dựng ở giữa sàn cạnh bếp lửa, gọi là “Lắc xay cốc”, và 4 cây còn lại dựng ở 4 góc sàn.

Đây là một hình thức sinh hoạt văn hóa cổ xưa, với hình thức diễn xướng sân khấu sơ khai mang tính đại chúng. Mỗi Hạn Khuống thường có 5-10 tổ viên gái chính thức, gọi là “Xao lắc xay” và cử một thiếu nữ xinh đẹp hát ứng đối, gọi là “Xao tổn khuống”. Các chàng trai muốn lên được Hạn Khuống, phải thắng hát đối đáp với “Xao tổn khuống”. Các lời hát đối đáp thường lấy trong truyện thơ của người Thái như “Xống chụ xon xao”, “Tản chụ xống xương”, “Tản chụ xiết xương”...

“Xao lắc xay” trong Hạn Khuống.

Khi đã cảm phục tài của các chàng trai trong đối đáp, các cô gái thả thang xuống mời các bạn trai lên. Lên Hạn Khuống rồi, bên gái không cho ghế, bên trai lại “khắp” (hát) xin ghế ngồi... Sau một loạt bài “khắp” đối đáp, các chàng trai vượt qua được thử thách mới được các cô gái đồng ý cho dự cuộc vui.

Hạn Khuống có thể diễn ra trong nhiều ngày với nhiều hình thức vui chơi giải trí, như: Tung còn, múa xòe và đêm đến thì hát giao duyên.

Hiện nay, hình thức sinh hoạt văn hóa, vui chơi độc đáo này đang được thành phố Sơn La phục dựng, bảo tồn và phát triển.

Các chàng trai dưới Hạn Khuống hát đối đáp.
Người dân chăm chú xem tái hiện Hạn Khuống.

 

Minh Thu, Huy Thành
BÌNH LUẬN

Bạn còn 500/500 ký tự

Bạn vui lòng nhập từ 5 ký tự trở lên !!!

Tin mới