Bên khung cửi dệt vải, bà Đinh Thị Việt, tiểu khu Chiềng Thượng, chia sẻ: Ngày xưa, con gái Thái trước khi đi lấy chồng đều phải biết dệt vải. Tôi học dệt từ năm 14 tuổi, được mẹ và các bà, các chị trong bản truyền dạy. Váy áo, chăn, màn trong nhà đều do tôi tự tay làm ra. Dệt là niềm tự hào, là cách để người phụ nữ thể hiện sự khéo léo, đảm đang. Giờ đây, tôi vẫn giữ nghề dệt vải, mỗi cuộn có giá từ 400.000-700.000 đồng. Tranh thủ lúc nông nhàn, mỗi tháng tôi có thể dệt được 15-20 cuộn vải. 

Những tấm vải thổ cẩm truyền thống, do phụ nữ Thái ở Phù Yên dệt ra, thường được sử dụng may trang phục, làm chăn, gối, đệm... Hoa văn chủ đạo có họa tiết kẻ sọc, kẻ ngang đặc trưng mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc Thái nơi đây. Mỗi đường sọc ngang dọc, là biểu tượng của sự kết nối giữa các thế hệ, là sự chuyển giao văn hóa, phản ánh mối quan hệ hài hòa giữa con người với thiên nhiên.

Nhịp sống hiện đại, kéo theo nhiều đổi thay, sản phẩm thổ cẩm truyền thống thêu tay dần ít, nhường chỗ cho xu hướng sản xuất nhanh, tiện dụng. Nhiều chị em học sử dụng máy may, kết hợp giữa dệt thủ công và may công nghiệp, để tạo ra những sản phẩm cách điệu truyền thống. 

Bà Lò Thị Khướng, bản Búc, trò chuyện: Trước kia, muốn làm một chiếc đệm mất mấy ngày, vì chúng tôi phải dệt vải, xong thêu bằng tay. Giờ có máy may, một ngày có thể làm 2-3 chiếc đệm. Hiện nay, sản phẩm chăn, gối, đệm thổ cẩm theo đơn đặt hàng, với giá dao động từ 100 nghìn đến 2 triệu đồng tuỳ loại. Khách hàng chủ yếu là người dân các bản lân cận, còn có cả thương lái từ Hòa Bình, Thanh Hóa đặt mua.

Sản phẩm có nhiều mẫu được phối màu hài hòa, phù hợp với nhu cầu của khách hàng. Những chiếc gối thổ cẩm không còn là món đồ chỉ thấy trong các dịp lễ tết, đã trở thành vật trang trí trong các gia đình.

Cách làm mới, giúp nghề dệt vừa giữ được hồn xưa, vừa bắt kịp nhịp sống. Vải vẫn dệt bằng tay, vẫn nhuộm chàm, vẫn những hoa văn quen thuộc, nhưng khi qua máy may, trở thành những chiếc gối mềm, những tấm đệm gọn gàng, dễ sử dụng. Trong mỗi sản phẩm, người sử dụng vẫn nhận ra nét đặc trưng trong đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ Thái.

Dù vậy, phụ nữ Thái Phù Yên vẫn đang đối mặt với không ít khó khăn như nguồn nguyên liệu có giá thành cao, trong khi đầu ra cho sản phẩm chưa ổn định. Hỗ trợ phát triển nghề truyền thống của đồng bào Thái, chính quyền xã Phù Yên đang nỗ lực kết nối các hộ sản xuất, vận động thành lập hợp tác xã thổ cẩm, tổ chức sản xuất tập trung hơn.

Bà Cầm Thị Ngân, Tổ trưởng Tổ liên kết sản xuất các mặt hàng thổ cẩm, chia sẻ: Tổ được thành lập từ năm 2018 với 20 thành viên chủ yếu là hội viên phụ nữ trong xã. Các thành viên phối hợp liên kết từ khâu dệt vải, thêu, may đến tiêu thụ sản phẩm. Thời gian tới, tổ duy trì sinh hoạt định kỳ, đồng thời, hỗ trợ thành viên tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách xã hội và nguồn tín dụng phụ nữ để mở rộng sản xuất. Mục tiêu, tạo việc làm trong thời gian nông nhàn cho thành viên với thu nhập 3–5 triệu đồng/người/tháng. 

Từ đôi bàn tay khéo léo của phụ nữ dân tộc Thái Phù Yên, đã làm ra những tấm vải thổ cẩm mang đậm bản sắc dân tộc truyền nối qua nhiều thế hệ, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa dân tộc Thái đến cộng đồng và du khách gần xa, góp phần tăng thu nhập, nâng cao đời sống nhân dân.