Bắc Yên là huyện vùng cao, có 7 dân tộc Mông, Thái, Mường, Dao, Khơ Mú, Tày và Kinh cùng chung sống. Mỗi dân tộc có những nét văn hóa đặc sắc riêng, được thể hiện qua các lễ hội, phong tục, tập quán, nghi lễ, trang phục, nghề truyền thống… Huyện luôn chú trọng việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc, gắn với phát triển du lịch.

Việc phục dựng, bảo tồn các lễ hội truyền thống luôn được huyện Bắc Yên quan tâm, như: Lễ hội cầu mùa của dân tộc Dao xã Phiêng Côn; Lễ hội xên bản của dân tộc Thái, bản Cang Hợp, xã Phiêng Ban; Ngày hội văn hóa, thể thao xã Hang Chú; Hội chợ vùng cao; Lễ hội mùa vàng xã Xím Vàng và Lễ hội trên quê hương vợ chồng A Phủ tại xã Hồng Ngài…

Các lễ hội, ngày hội được tổ chức không chỉ là dịp để người dân thể hiện tình cảm, lòng biết ơn đối với tổ tiên, mà còn là cơ hội để đồng bào các dân tộc trong huyện quảng bá các sản phẩm nông sản đặc trưng, như: Chè Tà Xùa, rượu Hang Chú, măng ớt, ẩm thực thắng cố, bánh dày... Tham gia các trò chơi dân gian ném pa pao, tung còn, bắn nỏ, kéo co, đánh tu lu..., góp phần giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc trên địa bàn.

Ông Bùi Ngọc Thắng, Trưởng phòng Văn hóa  - Thông tin huyện Bắc Yên, thông tin: Những năm gần đây, việc quản lý, tổ chức lễ hội trên địa bàn được quan tâm chú trọng. Một số lễ hội truyền thống được phục dựng, duy trì tổ chức trang trọng, thiết thực, tiết kiệm, tạo ra không khí vui tươi lành mạnh; gắn hoạt động lễ hội với quảng bá, phát triển du lịch, thu hút đông đảo khách tham quan, giao lưu văn hóa, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, các nghi lễ tín ngưỡng, các trò chơi dân gian trong lễ hội.

Ruộng bậc thang vùng cao Bắc Yên là tác phẩm tuyệt đẹp về thành quả lao động của con người chinh phục thiên nhiên. Vào mùa lúa chín, những thửa ruộng bậc thang như tấm thảm vàng trải khắp sườn đồi, nổi bật giữa núi non hùng vĩ. Năm nay, lần đầu tiên xã Xím Vàng đã tổ chức “Lễ hội mùa vàng” để giới thiệu với du khách vẻ đẹp của những thửa ruộng bậc thang, cũng như quảng bá về mảnh đất, con người nơi đây. 

Ông Giàng A Nênh, Chủ tịch UBND xã Xím Vàng, cho biết: Việc tổ chức lễ hội là cơ hội để xã tôn vinh những giá trị văn hóa, lao động; tinh thần đoàn kết, khắc phục khó khăn vươn lên trong cuộc sống của đồng bào Mông. Đồng thời, quảng bá hình ảnh con người thân thiện, mến khách, nét văn hóa đặc sắc và khung cảnh mùa vàng ở Xím Vàng, nét đẹp của thiên nhiên, điểm hẹn cho những du khách phương xa yêu thích khám phá.

Việc phát huy các giá trị văn hóa di tích lịch sử gắn với du lịch cũng được huyện Bắc Yên quan tâm. Nhân dịp kỷ niệm 70 năm - ra đời tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” của nhà văn Tô Hoài, xã Hồng Ngài đã tổ chức Lễ hội “Trên quê hương vợ chồng A Phủ” với nhiều hoạt động sôi nổi, ấn tượng, thu hút đông đảo nhân dân và du khách tham gia.

Ông Lầu A Tủa, Chủ tịch UBND xã Hồng Ngài, cho biết: Qua lễ hội, xã mong muốn giới thiệu nét văn hóa, giá trị di tích lịch sử, văn hóa hang A Phủ sẽ được mọi người biết đến. Từ đó, tạo động lực nhân dân trong xã tiếp tục bảo tồn, giữ gìn, phát huy giá trị di tích tích lịch sử, văn hóa, khai thác tiềm năng du lịch.

Các lễ hội được tổ chức theo nếp sống văn minh, đảm bảo đúng quy định; góp phần quảng bá hình ảnh vùng đất, con người của huyện vùng cao Bắc Yên đến với du khách trong và ngoài tỉnh. Từ một địa phương không có tên trong bản đồ du lịch, giờ đây, Bắc Yên đang nổi lên là điểm đến hấp dẫn du khách. Trong năm 2023, huyện Bắc Yên đón hơn 130.000 lượt khách, doanh thu đạt 83 tỷ đồng.

Chị Nguyễn Thị Huyền, du khách đến từ tỉnh Long An, chia sẻ: Điều ấn tượng nhất đối với tôi là vẻ đẹp hoang sơ và hùng vĩ của cảnh quan núi rừng ở đây. Tôi có cơ hội được trải nghiệm các nghi lễ truyền thống, thưởng thức đặc sản địa phương và tham gia các hoạt động văn hoá mang đậm bản sắc của đồng bào dân tộc vùng cao.

Đồng chí Đỗ Văn Xiêm, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy, Chủ tịch HĐND huyện, Trưởng Ban Chỉ đạo Phát triển du lịch huyện Bắc Yên, cho biết: Đảng bộ huyện đã ban hành Đề án về phát triển du lịch huyện Bắc Yên giai đoạn 2021-2025, với mục tiêu tạo hình ảnh điểm đến, thương hiệu du lịch mang đặc trưng riêng của huyện Bắc Yên; theo hướng du lịch xanh và bền vững, gắn với giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; kết nối du lịch với các khu du lịch trọng điểm của tỉnh, của quốc gia. Huyện sẽ lựa chọn, nâng quy mô một số lễ hội của các xã lên cấp huyện và trở thành sự kiện thường niên, quảng bá về văn hóa và du lịch Bắc Yên.

Việc cấp ủy, chính quyền huyện Bắc Yên quan tâm, chú trọng tổ chức các lễ hội truyền thống gắn với quảng bá tiềm năng du lịch, sẽ góp phần bảo tồn, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của các dân tộc trên địa bàn.