Xím Vàng là một trong những xã có diện tích ruộng bậc thang nhiều nhất huyện Bắc Yên. Ruộng bậc thang là một phần không thể thiếu trong sản xuất cũng như trong đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào dân tộc Mông nơi đây.

Ruộng bậc thang tại bản Xím Vàng, xã Xím Vàng (Bắc Yên).

Địa hình ở Xím Vàng chủ yếu là đồi núi cao, bà con dân tộc Mông sinh sống trên các triền núi cheo leo. Theo những già làng ở xã Xím Vàng, từ những năm 60 của thế kỷ XX, phong trào làm ruộng bậc thang để định canh định cư được bà con hưởng ứng. Các cung ruộng bậc thang theo đường đồng mức trên các sườn đồi cứ kéo dài thêm ra theo từng năm và từng bước thay đổi tập quán sản xuất "chọc lỗ tra hạt". Đặc biệt những năm trở lại đây, Nhà nước đầu tư hệ thống thủy lợi cho người dân vùng cao nên diện tích ruộng bậc thang tăng lên rất nhanh và xã Xím Vàng đến nay đã có 321 ha.

Thời điểm chúng tôi về Xím Vàng, lúa trên những thửa ruộng bậc thang đang vào “thì con gái”. Dưới ánh nắng ban mai của buổi sáng sớm, màu xanh của lúa trên những thửa ruộng tạo nên bức tranh phong cảnh đẹp nên thơ. Theo một số người dân địa phương, vào mùa lúa chín, có nhiều khách thập phương đã đến đây để được chiêm ngưỡng, “săn ảnh” vẻ đẹp của những cung ruộng bậc thang vàng óng trải dài trên những sườn đồi của vùng cao này.

Tại cung ruộng bậc thang của bản Háng Chơ, ông Mùa A Lay, Trưởng bản chia sẻ: Cả bản có 60 ha ruộng bậc thang. Nếu gieo trồng đúng khung thời vụ, cùng với chăm sóc tốt, năng suất lúa sẽ đạt từ 4-5 tấn/ha, đủ để các gia đình sử dụng trong năm, ngoài ra còn dành một phần thóc bán để trang trải sinh hoạt. Theo trưởng bản Háng Chơ, tùy theo độ dốc của sườn đồi, chiều rộng của mỗi cung ruộng bậc thang từ 1,6-2m, như vậy sẽ thuận lợi cho việc tích nước trong quá trình sản xuất và thu hoạch lúa.

Tìm hiểu chúng tôi được biết thêm, hầu hết diện tích ruộng bậc thang ở Xím Vàng chỉ trồng một vụ lúa (từ tháng 4 đến tháng 9). Sau khi gặt lúa, phơi thóc, sử dụng rơm, rạ làm thức ăn dự trữ trong mùa đông cho vật nuôi, ruộng bậc thang của xã bỏ không đến năm sau mới tiếp tục sản xuất. Đã có năm, bà con thử trồng ngô, sắn và một số loại cây ngắn ngày khác, nhưng không hiệu quả. Do đó, nhiều năm nay, người dân loay hoay chưa biết đưa cây gì vào trồng trong vụ đông và vụ chiêm xuân trên diện tích ruộng bậc thang để tăng thêm thu nhập. Trao đổi với chúng tôi vấn đề này, ông Hạng A Lồng, Phó Chủ tịch UBND xã Xím Vàng chia sẻ: Ngoài thời tiết rét đậm, rét hại vào mùa đông và các tháng đầu năm, một nguyên nhân nữa dẫn đến việc ruộng bậc thang của xã chỉ gieo cấy được 1 vụ đó là thiếu nước sản xuất. Do đó, xã đã đề nghị với các cơ quan chuyên môn của huyện nghiên cứu đưa vào trồng thử nghiệm một số loại cây trồng ngắn ngày có khả năng chịu rét và chịu hạn, nếu đạt hiệu quả sẽ tiến hành nhân diện rộng, nhằm tăng thêm thu nhập cho người dân. Bên cạnh đó, trên địa bàn xã còn nhiều diện tích đất đồi bỏ hoang chưa được sử dụng, xã sẽ tiếp tục vận động người dân khai khẩn đất hoang làm ruộng, đồng thời hỗ trợ cho người dân 15 triệu đồng/ha đất khai hoang, để đạt được mục tiêu khai hoang thêm 50 ha ruộng bậc thang vào năm 2020.

Cùng với những nét đặc trưng, độc đáo riêng có của các xã vùng cao Bắc Yên mà chắc hẳn ai cũng biết, đó là: Thiên đường mây, đặc sản chè Tà Xùa, sống lưng khủng long ở xã Háng Đồng hay những khu rừng cây sơn tra xanh mướt trên vùng cao Xím Vàng, Hang Chú và Làng Chếu, những cung ruộng bậc thang ở Xím Vàng ngoài là nơi trồng cấy, phục vụ sinh hoạt hằng ngày cho người dân, đang từng bước trở thành một trong những sản phẩm du lịch độc đáo của huyện Bắc Yên vào mùa lúa chín. Song, người dân nơi đây cần sớm học cách làm dịch vụ du lịch, khai thác lợi thế sẵn có của địa phương để làm cho cung ruộng bậc thang thêm đẹp và hấp dẫn, cũng như các điều kiện để mở các dịch vụ kèm theo, như: Dịch vụ ăn uống với ẩm thực của đồng bào Mông vùng cao, dịch vụ lưu trú, đồ lưu niệm... để thu hút du khách đến với vùng cao này. Đây là điều kiện tốt không chỉ của riêng Xím Vàng mà cả ở các xã khác có diện tích ruộng bậc thang để có thu nhập kép từ diện tích ruộng bậc thang này.