Huyện Bắc Yên là một trong những địa phương có nhiều dòng suối lớn, độ dốc cao, tạo nên tiềm năng để phát triển thủy điện. Với tổng 9/13 nhà máy thủy điện đang vận hành, công suất 136 MW, vừa đóng góp cho nguồn điện chung, vừa là nguồn thu chủ yếu của ngân sách địa phương, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của huyện vùng cao.

Đập thủy điện Háng Đồng A1 tại xã Háng Đồng (Bắc Yên).

Xã Háng Đồng có 4 nhà máy thủy điện đứng chân, trong đó 3 nhà máy đã hoàn thành và đi vào hoạt động, đó là: Thủy điện Suối Sập 1; Thủy điện Háng Đồng A1 và Thủy điện Háng Đồng. Theo quan sát của chúng tôi, các khu dân cư của xã Háng Đồng được bố trí ở xa các hồ chứa; các nhà máy thủy điện đều treo biển cảnh báo nguy hiểm để người dân biết và tránh xa nơi có thể xảy ra tai nạn. Ngoài ra, các đơn vị còn phối hợp với UBND xã tuyên truyền, hướng dẫn người dân không đi vào vùng nguy hiểm, nhất là trong mùa mưa lũ; hướng dẫn các em học sinh không chơi gần các hồ chứa nước phía sau đập thủy điện...

Qua tìm hiểu được biết, các nhà máy và hồ chứa nước chủ yếu tập trung tại các xã vùng cao của huyện. Để tránh những rủi ro có thể xảy ra, hàng năm, UBND huyện Bắc Yên đã phối hợp với các ngành, các cơ quan chuyên môn của tỉnh tiến hành kiểm tra công tác bảo đảm an toàn đập và hồ chứa của các nhà máy thủy điện đứng chân trên địa bàn huyện. Điển hình như Nhà máy Thủy điện Suối Sập 1, nằm đầu nguồn của suối Sập, có hồ chứa nước để phát điện và cung cấp nguồn nước phục vụ tưới tiêu cho sản xuất. Do đó, việc đảm bảo an toàn hồ chứa và dòng chảy tối thiểu phục vụ sản xuất nông nghiệp cho người dân thị trấn Bắc Yên và xã Phiêng Ban luôn được đặt lên hàng đầu.

Trao đổi với chúng tôi về việc vận hành hồ chứa các công trình thủy điện, ông Trần Văn Thực, Tổng Giám đốc điều hành các dự án thủy điện của Tập đoàn Xuân Thiện cho biết: Hiện, đơn vị là chủ đầu tư của 5 nhà máy thủy điện trên địa bàn tỉnh Sơn La, riêng huyện Bắc Yên có 3 nhà máy tại xã Háng Đồng đã hoàn thành và đi vào hoạt động. Đơn vị thường xuyên chỉ đạo Ban Quản lý nhà máy thực hiện nghiêm quy trình vận hành hồ chứa; thường xuyên kiểm tra đập thủy điện, đảm bảo an toàn hồ chứa, tránh những rủi ro không đáng có trong quá trình vận hành và sản xuất điện, đặc biệt là đối với các nhà máy thủy điện nằm ở đầu nguồn như Thủy điện Suối Sập 1. Cùng với đó, đảm bảo dòng chảy  tối thiểu cho các khe suối để hạn chế tối đa việc thay đổi cảnh quan, môi trường nơi có các nhà máy của Công ty.

Công nhân Nhà máy thủy điện Suối Sập 1 (Bắc Yên) theo dõi quá trình vận hành hồ chứa.

Được biết, mỗi năm các nhà máy thủy điện đang hoạt động trên địa bàn đóng góp khoảng 70% ngân sách cho huyện và tạo việc làm cho gần 50 lao động của một số địa phương trong huyện. Ngoài ra, các nhà máy thủy điện còn tích cực hỗ trợ các xã nơi đơn vị đứng chân xây dựng một số kết cấu hạ tầng như đường bê tông nội bản bản; ủng hộ quần áo, sách vở cho các em học sinh trong xã.

Bên cạnh những đóng góp tích cực, việc xây dựng các nhà máy thủy điện cũng có những tác động về môi trường nơi nhà máy đứng chân. Chia sẻ với chúng tôi về việc này, đồng chí Lê Văn Kỳ, Chủ tịch UBND huyện Bắc Yên, cho biết: Để giảm thiểu những tác động không tốt của việc xây dựng các nhà máy thủy điện đến môi trường, như: Gây mất cân bằng hệ sinh thái vùng sau đập thủy điện; việc thay đổi quy luật tự nhiên của dòng chảy ảnh hưởng nhiều đến sản xuất nông nghiệp của người dân và làm giảm chất lượng các tuyến đường trong quá trình thi công thủy điện..., huyện đã đề nghị các nhà máy thủy điện có phương án khắc phục, đó là, có biện pháp hướng dẫn những hộ được đền bù đất sử dụng tiền đền bù có hiệu quả; đề nghị các đơn vị thủy điện có kế hoạch trồng rừng thay thế cụ thể, hạn chế việc thay đổi cảnh quan môi trường và đảm bảo dòng chảy tối thiểu để người dân có nước phục vụ sản xuất nông nghiệp. Đồng thời, phối hợp với các sở, ngành của tỉnh thường xuyên kiểm tra việc vận hành, đảm bảo an toàn đập, hồ chứa của các công trình thủy điện trên địa bàn. Đối với 2 bản chưa có điện là Làng Sáng và Háng Đồng C của xã Háng Đồng, huyện đã đề nghị Tập đoàn Xuân Thiện sớm có kế hoạch cấp điện cho người dân 2 bản này.

Có thể nói, các nhà máy thủy điện trên địa bàn huyện Bắc Yên đã có tác động tích cực đến quá trình phát triển kinh tế, xã hội của địa phương; không chỉ góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống người dân mà còn thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn trên địa bàn huyện.