Hiện nay, Sơn La có 20 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong đó có 16 di sản thuộc loại hình nghệ thuật trình diễn dân gian, tập quán xã hội và tín ngưỡng. Mỗi nghi lễ, từ Lễ cấp sắc của người Dao Tiền, lễ Kin Pang Then của người Thái Trắng, Lễ Pang A của người La Ha, lễ cúng mừng lúa mới của dân tộc Khơ Mú, lễ cúng dòng họ của dân tộc Mông… đều là một bảo tàng sống lưu giữ ký ức, tri thức và nghệ thuật dân gian được truyền từ đời này sang đời khác. Trong khuôn khổ Lễ kỷ niệm, Liên hoan Nghệ thuật Xòe Thái và hoạt động trình diễn trích đoạn lễ hội, nghi thức sinh hoạt văn hóa truyền thống các dân tộc trở thành điểm nhấn đặc sắc, thu hút đông đảo người dân và du khách. Không gian lễ hội rộn ràng tiếng trống chiêng, tiếng khèn, tiếng đàn tính, hòa quyện cùng sắc màu váy áo rực rỡ, tái hiện sinh động đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng các dân tộc Sơn La.

Ông Phạm Hồng Thu, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho biết: Thông qua trình diễn Xòe Thái, trích đoạn lễ hội nhằm tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đặc biệt là các di sản văn hóa đã được công nhận. Đồng thời, khuyến khích các đoàn nghệ thuật quần chúng chủ động, sáng tạo trong khai thác chất liệu nghệ thuật trình diễn dân gian, sân khấu hóa hoạt động trình diễn nghi lễ truyền thống. Qua đó, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, giáo dục, trao truyền văn hóa truyền thống, phát huy vai trò, trách nhiệm của chính đồng bào, những người nắm giữ di sản, những chủ thể của văn hóa trong hành trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa nguồn cội của các dân tộc ở Sơn La.

Trong không khí sôi động của sự kiện lớn, các đoàn nghệ thuật quần chúng đến từ các xã, phường trong tỉnh đã mang đến những màu sắc văn hóa độc đáo với 12 lễ hội, nghi lễ truyền thống của dân tộc Dao, Thái, Khơ Mú, La Ha, Mường. Ngoài các nghi lễ đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, trong dịp này, nhiều nghi lễ mới, hiện đang được nghiên cứu, lập hồ sơ di sản cũng được đưa ra trình diễn trích đoạn, như: Lễ mừng cơm mới của người Thái xã Sông Mã, nghi lễ Tằng Cẩu của người Thái Đen, lễ cúng mừng lúa mới của đồng bào Khơ Mú xã Thuận Châu, lễ Kéo cây si của đồng bào Mường xã Bắc Yên, lễ Hạn Khuống của người Thái Đen phường Chiềng Cơi… Các nghi lễ tín ngưỡng được các nghệ nhân tái hiện một cách cô đọng, mang hình thức biểu diễn, sân khấu hóa, cuốn hút người xem, giúp khán giả hiểu sâu hơn về phong tục, tín ngưỡng và triết lý sống của từng tộc người.

Ông Đinh Văn Chưởng, nghệ nhân chủ trì trích đoạn lễ Kéo cây si của dân tộc Mường, xã Bắc Yên, phấn khởi nói: Chúng tôi rất vui mừng, tự hào khi được mang nghi lễ truyền thống của dân tộc Mường đến với Lễ kỷ niệm 130 năm thành lập tỉnh. Với đồng bào Mường, cây si gắn liền với sự sinh ra muôn loài, từ vũ trụ rộng lớn đến từng con người. Lễ Kéo cây si với ý nghĩa cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, bản làng yên vui, người người khỏe mạnh, sống lâu trăm tuổi. 

Với sự chuẩn bị công phu của gần 1.000 người tham gia là các nghệ nhân và hạt nhân văn nghệ cơ sở, các tiết mục trình diễn 6 điệu xòe cổ cùng trích đoạn nghi lễ được dàn dựng sáng tạo, vừa đảm bảo yếu tố bảo tồn nguyên gốc, vừa thổi vào đó hơi thở hiện đại. Mỗi tiết mục là một câu chuyện, một bản sắc riêng, phản ánh đời sống lao động, sinh hoạt, niềm tin và khát vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc. 

Theo dõi phần trình diễn các nghi lễ truyền thống, chị Bùi Thị Mai Hương, du khách Hà Nội, chia sẻ: Tôi biết đến một số nghi lễ truyền thống của đồng bào các dân tộc Sơn La qua qua sách, báo. Nay được chứng kiến trực tiếp các nghệ nhân làm lễ, thấy được sự trang nghiêm trong từng nghi thức và sự sôi động của những điệu múa, lời ca. Điều này giúp tôi hiểu hơn về cuộc sống và tín ngưỡng của đồng bào, càng thấy kho tàng văn hóa các dân tộc vô cùng phong phú và độc đáo.

Khép lại ngày hội vui với những dấu ấn tốt đẹp về những điệu Xòe rộn ràng, những nghi lễ linh thiêng được tái hiện, các giá trị văn hóa truyền thống đã được tôn vinh, thăng hoa cùng nhịp sống hiện đại. Đó là minh chứng rõ nét nhất rằng văn hóa là sự kết nối của quá khứ và hiện tại, khẳng định giá trị nguồn cội luôn có sức sống bền vững, trường tồn cùng thời gian. Đây cũng là một phần quan trọng không thể thiếu để Sơn La hôm nay tiếp tục kế thừa, dựng xây, phát triển, hướng tới một kỷ nguyên mới giàu mạnh và văn minh.