Các trò chơi dân gian của đồng bào các dân tộc miền núi Sơn La có từ lâu đời đến nay vẫn được gìn giữ và phát triển, đưa vào những giải thi đấu, góp phần cổ vũ phong trào thể thao quần chúng trong nhân dân.

Bảo tồn các trò chơi dân gian

Từ bao đời nay, hoạt động vui chơi, thi đấu các trò chơi dân gian đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa quen thuộc trong cộng đồng các dân tộc ở mỗi bản làng Sơn La vào mỗi dịp lễ, tết, ngày hội. Ra đời từ chính nhu cầu của cuộc sống thường ngày nên các trò chơi dân gian gần gũi và hữu ích đối với đồng bào. Đa phần các trò chơi dân gian đều mang tính giải trí, đem lại tiếng cười vui vẻ trong những dịp tụ tập ngày hội, như: Ném còn, chơi tó mák lẹ, đi cà kheo của dân tộc Thái; đánh tu lu, ném pao của đồng bào Mông… Ngoài ra, còn có những trò chơi rèn luyện về thể lực, kỹ thuật, tinh thần đồng đội như: Kéo co, đẩy gậy. Hay bắn nỏ cũng được coi là một môn thể thao dân rèn luyện kỹ năng, phản xạ, sự tập trung của người sử dụng nỏ.

Ông Hà Văn Đoan, nghệ nhân dân gian am hiểu về văn hóa dân tộc Thái tại bản Khòng, xã Chiềng Khoa, Vân Hồ, nói: Từ xa xưa, các bản dân tộc Thái ở đây đã tổ chức các hoạt động vui hội dịp tết, tổ chức Lễ hội hoa ban vào tháng 3 âm lịch. Cứ mỗi dịp hội đều không thể thiếu các phần múa hát, tổ chức thi ném còn, đi cà kheo, kéo co… Đây là dịp để cả bản cùng chung vui, thắt chặt thêm tình đoàn kết, tạo không khí phấn khởi, động viên nhau chuẩn bị cho vụ mùa mới thắng lợi.

Các trò chơi cũng không lựa chọn về người chơi, già trẻ, nam hay nữ đều có thể tham gia như một cuộc vui được tổ chức trong ngày hội, đem lại tiếng cười sảng khoái và tinh thần thư giãn cho cả người chơi và người đến xem. Bởi vậy, những trò chơi dân gian này cho đến nay vẫn có sức lan truyền sâu rộng, được các cộng đồng lưu giữ, phát triển trong đời sống hiện đại, trở thành nét đẹp văn hóa của các bản làng vùng cao.

Nâng tầm các môn thể thao dân tộc

Những năm qua, tỉnh Sơn La đã triển khai nhiều giải pháp, tổ chức các hoạt động nhằm khuyến khuyến việc bảo tồn các trò chơi dân gian có tính khơi dậy tinh thần dân tộc và tình đoàn kết cộng động, phát triển thành các môn thể thao thi đấu ở các giải đấu các cấp. Trong đó, “Đề án phát triển thể dục thể thao quần chúng giai đoạn 2021-2030” đang được ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch triển khai thực hiện đã tạo động lực để phát triển các môn thể thao dân tộc lên một tầm mới.

Ông Đỗ Thế Công, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho biết: Triển khai đề án tạo sự chuyển biến cơ bản cả về quy mô và chất lượng của thể dục, thể thao quần chúng trên địa bàn tỉnh. Trong đó, hướng tới đa dạng hóa các hoạt động TDTT quần chúng, các môn thể thao dân tộc, khuyến khích phong trào thể thao trong các cơ quan, đơn vị, trường học, gia đình. Đẩy mạnh cuộc vận động "Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại", chú trọng phát triển phong trào TDTT ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng cao biên giới, góp phần nâng cao thể chất và tinh thần của nhân dân, xây dựng đời sống văn hoá cơ sở.

Nhiều năm qua, các trò chơi dân gian, như: Kéo co, đẩy gậy, ném còn, đánh tu lu, bắn bỏ… đã trở thành những môn thể thao chính tại các giải thi đấu thể thao các cấp, các kỳ đại hội thể dục thể thao cấp tỉnh. Nhiều giải đấu tập trung ở các môn thể thao dân tộc. Gần đây nhất là giải kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ học sinh tỉnh Sơn La năm 2023 thu hút 360 vận động viên đến từ 20 đơn vị tham gia; Giải thi các môn thể thao dân tộc mừng Đảng, mừng Xuân tỉnh Sơn La năm 2024 diễn ra vào đầu năm nay, thu hút 159 vận động viên, thi đấu 37 nội dung của 6 bộ môn (Kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ, tung còn, cà kheo, tu lu). Các vận động viên tham gia thi đấu được lựa chọn từ các phong trào thể thao quần chúng, có huấn luyện bài bản, nâng cao về kỹ thuật…

Thành phố là địa phương có phong trào thể thao quần chúng phát triển mạnh và luôn đạt thành tích cao tại các giải thi đấu cấp tỉnh. Tại Giải thi các môn thể thao dân tộc mừng Đảng, mừng Xuân tỉnh Sơn La năm 2024, đoàn thể thao Thành phố xuất sắc giành được giải Nhất toàn đoàn.

Bà Lù Thị Đoàn, Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin Thành phố, cho biết: Thành phố đang duy trì hơn 100 câu lạc bộ thể thao quần chúng. Mỗi năm, tổ chức từ 7-10 giải thi đấu thể thao cấp Thành phố, tạo cơ hội để các vận động viên thể thao quần chúng được giao lưu, học hỏi kinh nghiệm và cổ vũ phong trào thể thao của Thành phố phát triển mạnh.

Các môn thể thao dân tộc còn xuất hiện tại các giải thi đấu thể thao cấp quốc gia trong những năm gần đây. Sơn La nhanh chóng hưởng ứng và đạt được nhiều kết quả. Mới đây nhất, tại Giải vô địch đẩy gậy toàn quốc lần thứ 17 và Giải vô địch kéo co toàn quốc lần thứ 11 - năm 2023 diễn ra tại Cửa Lò, Nghệ An, Đoàn thể thao Sơn La có 38 vận động viên tham gia, kết quả đoạt 2 huy chương vàng đẩy gậy và 3 huy chương vàng môn kéo co.

Từ các trò chơi dân gian truyền thống, các môn thể thao dân tộc ngày nay đã được phát triển, nâng tầm thành môn thi đấu tại các giải thể thao đa dạng quy mô, đặc biệt là quy mô cấp quốc gia. Điều đó càng thêm khẳng định sự quan tâm của các cấp đối với việc bảo tồn, phát triển thể thao dân tộc, khơi dậy niềm tự hào dân tộc.