Từ năm 1995 đến nay, trên địa bàn tỉnh không có dịch sốt rét. Năm 2019, Sơn La là 1 trong 25 tỉnh, thành của cả nước đạt tiêu chí loại trừ bệnh sốt rét. Đây là mốc quan trọng sau nhiều năm các ngành, địa phương, nhất là những người làm công tác phòng chống sốt rét trong toàn tỉnh đã nỗ lực cùng nhân dân thực hiện hiệu quả các biện pháp phòng chống dịch, cũng như phòng ngừa sốt rét quay trở lại sau loại trừ.

Trong giai đoạn 1985-1990, dịch bệnh sốt rét xảy ra trên phạm vi toàn tỉnh, với tốc độ ngày càng nghiêm trọng. Số người tử vong do sốt rét gia tăng hàng năm. Cao điểm năm 1991, dịch bệnh sốt rét bùng phát với 12 vụ dịch phát sinh, 46.656 người mắc, 1.753 ca sốt rét ác tính, trong đó trên 300 trường hợp tử vong do sốt rét. Một trong những nguyên nhân được xác định là do nhận thức của nhân dân về phòng chống dịch bệnh hạn chế. Không thường xuyên vệ sinh môi trường xung quanh nhà ở; chăn nuôi gia súc, gia cầm dưới gầm sàn nhà ở đã tạo môi trường cho muỗi truyền bệnh sốt rét phát triển. Một số địa phương chủ quan, không thực hiện nghiêm các biện pháp phòng chống dịch bệnh; kinh phí phục vụ phòng chống dịch bệnh hạn chế.

Để loại trừ dịch bệnh sốt rét, tỉnh ta đã đặt ra mục tiêu cho từng giai đoạn: Khống chế tốc độ gia tăng của dịch bệnh; giảm mắc, giảm tử vong, giảm dịch; củng cố, duy trì thành quả công tác phòng, chống sốt rét. Hơn 30 năm qua, các cấp, các ngành, các địa phương trong tỉnh đã đồng bộ vào cuộc, chỉ đạo thực hiện hiệu quả các biện pháp phòng dịch. Đồng thời, tập trung thực hiện Quyết định số 2748/QĐ-UBND của UBND tỉnh về Chiến lược Quốc gia phòng, chống và loại trừ bệnh sốt rét giai đoạn 2011-2020 và định hướng đến năm 2030; Kế hoạch số 34/KH-UBND, ngày 27/1/2022 của UBND tỉnh về phòng ngừa bệnh sốt rét quay trở lại sau loại trừ tại tỉnh Sơn La giai đoạn 2021-2025… Công tác phòng, chống dịch bệnh sốt rét đã được tạo điều kiện về mọi mặt và đạt kết quả tích cực.

Bác sỹ Nguyễn Hữu Hùng, Phó giám đốc Sở Y tế, chia sẻ: Là lực lượng nòng cốt trong công tác phòng chống dịch bệnh sốt rét, hàng năm, Sở Y tế duy trì số lượng điểm kính hiển vi hoạt động tại các xã trong vùng sốt rét nguy cơ quay trở lại. Định kỳ tập huấn hướng dẫn giám sát, xét nghiệm chẩn đoán cho cán bộ y tế và nhân viên y tế thôn bản, nhất là các vùng có nguy cơ cao về sốt rét, các nhóm dân di biến động, ngủ tại nương, nhân dân vùng biên giới. Điều tra ca bệnh, ổ bệnh, giám sát công tác phòng ngừa dịch bệnh quay trở lại tại các tuyến. Tổ chức can thiệp các điểm nóng về sốt rét, khoanh vùng nơi có nguy cơ xảy ra dịch, triển khai các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh quay trở lại như phun hóa chất diệt muỗi, tẩm màn hóa chất; xử lý kịp thời tại các điểm có tình hình dịch sốt rét phức tạp, gia tăng và có nguy cơ xảy ra dịch...

Cùng với đó, công tác phòng, chống sốt rét được tuyên truyền rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng; truyền thông qua hệ thống loa truyền thanh của xã, bản, thăm hộ gia đình, họp bản... Nội dung tập trung tuyên truyền các biện pháp phòng chống bệnh; lợi ích của việc ngủ màn; điều trị sốt rét đúng phác đồ... giúp người dân hiểu, tự giác và tích cực thực hiện các biện pháp bảo vệ, phòng bệnh cho bản thân và cộng đồng. Nhờ vậy, không còn tình trạng cúng ma để chữa bệnh sốt rét. Đa số nhân dân chủ động ngủ trong màn để phòng tránh bệnh sốt rét. Các hoạt động vệ sinh môi trường cũng được đưa vào quy ước của các thôn, bản và thực hiện định kỳ hàng tháng.

Từng là địa bàn trọng điểm của dịch sốt rét, đến nay, huyện Mường La không còn trường hợp bệnh nhân sốt rét. Bác sỹ Nguyễn Mạnh Thắng, Giám đốc Trung tâm Y tế huyện, chia sẻ: Dù dịch bệnh đã được đẩy lùi, nhưng hàng năm, chúng tôi vẫn bám sát địa bàn để tuyên truyền, vận động, hướng dẫn bà con biết cách phòng ngừa bệnh sốt rét quay trở lại sau loại trừ, quyết tâm không để dịch bệnh tái phát trên địa bàn.

Để đạt được mục tiêu: Tỷ lệ mắc ký sinh trùng sốt rét còn dưới 0,001/1.000 dân, tỷ lệ tử vong do sốt rét 0/100.000 dân, không để dịch sốt rét xảy ra, UBND các huyện, thành phố chỉ đạo cân đối ngân sách và phê duyệt kế hoạch hoạt động hàng năm cho công tác phòng ngừa bệnh sốt rét quay trở lại sau loại trừ. Riêng ngành Y tế, tiếp tục giám sát tình hình bệnh sốt rét và sốt rét kháng thuốc, giám sát côn trùng, hỗ trợ và chuyển giao kỹ thuật cho các tuyến. Nghiên cứu khoa học, ứng dụng khoa học công nghệ trong công tác phòng ngừa dịch bệnh quay trở lại. Đồng thời, đẩy mạnh truyền thông giáo dục sức khỏe phòng ngừa bệnh quay trở lại sau loại trừ tới cộng đồng, chú trọng truyền thông giáo dục sức khỏe trực tiếp cho đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh sốt rét.

Duy trì hoạt động hiệu quả các điểm kính hiển vi tại xã, nhằm phát hiện bệnh sớm và phục vụ điều trị sớm, đúng hướng dẫn theo chủng loại ký sinh trùng tại cơ sở. Quản lý và giám sát chặt chẽ bệnh nhân sốt rét, điều tra chủ động khi có trường hợp bệnh ngoại lai xuất hiện. Phát hiện bệnh sớm và điều trị kịp thời cho tất cả các trường hợp bệnh mắc sốt rét. Tăng cường giám sát và quản lý trường hợp bệnh tại bệnh viện và tại cộng đồng, giám sát hiệu quả điều trị bao gồm cả điều trị chống lây lan và điều trị chống tái phát, không để phát sinh trường hợp sốt rét mới lan truyền tại địa phương...