Là huyện vùng cao, Bắc Yên có trên 95% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số; trong đó, đồng bào dân tộc Mông chiếm 47%, đời sống kinh tế, xã hội còn khó khăn. Ở một số bản vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống là vấn đề khá phức tạp.

Ông Bạch Văn Hoành, Phó Giám đốc Trung tâm Y tế huyện, cho biết: Năm 2021, huyện ghi nhận 116 trường hợp tảo hôn, năm 2022 giảm còn 92 trường hợp, năm 2023 tăng 131 trường hợp; 6 tháng qua, ghi nhận 102 trường hợp tảo hôn, không có trường hợp hôn nhân cận huyết thống.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do ảnh hưởng của phong tục, tập quán và quan niệm lạc hậu trong hôn nhân; trình độ học vấn thấp, thiếu hiểu biết về hôn nhân, gia đình. Nhiều vị thành niên thiếu kinh nghiệm giới tính; các bậc cha, mẹ chưa quan tâm đúng mức, nhiều gia đình buông lỏng trong quản lý con cái, xảy ra trường hợp mang thai ngoài ý muốn phải nghỉ học, dẫn đến tảo hôn...

Thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2015-2025”, Trung tâm Y tế huyện đã triển khai mô hình can thiệp giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại các xã: Phiêng Côn, Tà Xùa và Trường PTDT nội trú huyện. Trong đó, duy trì hoạt động các tổ công tác tư vấn cộng đồng thường trực tại xã; tuyên truyền về giới tính, sức khỏe sinh sản tại trường học. Hằng tháng, trạm y tế các xã, thị trấn tuyên truyền, tư vấn về chính sách dân số tại cộng đồng cho 300-500 lượt người. Đồng thời, tăng cường phối hợp giữa chính quyền, các đoàn thể trong việc tuyên truyền, quản lý, kiểm tra, phát hiện, ngăn ngừa các trường hợp vi phạm pháp luật liên quan đến hôn nhân và gia đình.

Từ năm 2023 đến nay, thực hiện Tiểu dự án 2, thuộc Dự án 9 giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Phòng Dân tộc huyện đã phối hợp với Phòng Tư pháp, Trung tâm Y tế tổ chức 7 hội nghị tập huấn kỹ năng, kiến thức phổ biến pháp luật về hôn nhân và gia đình, hệ lụy tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống; tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật cho trên 300 bí thư, phó bí thư chi bộ, trưởng bản, ban công tác Mặt trận và các đoàn thể, người có uy tín bản, tiểu khu. Đồng thời, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hội thi tại các trường THCS, THPT về Luật Hôn và nhân gia đình; xây dựng các tiểu phẩm sân khấu hóa, tuyên truyền về hệ lụy của tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ em.

Xã Phiêng Côn có 4 bản, với 2 dân tộc Dao và Mông cùng sinh sống, từng là “điểm nóng” về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, nhưng 3 năm trở lại đây, trên địa bàn xã không còn trường hợp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống. Ông Lò Văn Pý, Chủ tịch UBND xã, cho biết: Xã thành lập Ban vận động giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết tại các bản; các thành viên tích cực tuyên truyền, vận động thay đổi nhận thức, hành vi của người dân về tảo hôn và kết hôn cận huyết thống. Nhờ đó, đến nay, xã không có trường hợp tảo hôn, không còn tình trạng hôn nhân cận huyết thống.

Còn tại xã Xím Vàng, đã phát huy vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín trong tuyên truyền, vận động đồng bào thực hiện các quy định pháp luật dân số. Ông Sồng A Chông, Phó Chủ tịch UBND, chia sẻ: Từ đầu năm đến nay, tình trạng tảo hôn đã giảm đáng kể, đặc biệt là không còn trường hợp kết hôn cận huyết thống.

Trên thực tế, tình trạng tảo hôn và kết hôn cận huyết thống ở huyện Bắc Yên vẫn còn diễn biến phức tạp. Huyện đang tiếp tục chỉ đạo đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức, chuyển đổi hành vi trong hôn nhân, gia đình. Đồng thời, kiên quyết trong việc xử phạt vi phạm hành chính đối với các trường hợp tảo hôn; từng bước giảm thiểu và đẩy lùi nạn tảo hôn, kết hôn cận huyết, góp phần nâng cao chất lượng dân số và chất lượng cuộc sống của nhân dân.