Những năm qua, nông dân huyện Mai Sơn đã học tập, áp dụng kỹ thuật thụ phấn cho hoa, giúp tăng năng suất, chất lượng, thêm những vụ na bội thu.

Ngay từ sáng sớm, gia đình chị Nguyễn Thị Minh ở tiểu khu 1, thị trấn Hát Lót đã ra vườn để thụ phấn cho hoa na. Vừa tỉ mỉ chọn từng bông hoa để chấm phấn, chị Minh chia sẻ: Cây na ra rất nhiều hoa nhưng tỷ lệ đậu quả thấp. Nếu để thụ phấn tự nhiên nhờ gió và côn trùng thì tỷ lệ đậu quả chỉ đạt 10% mà quả bé, không cân xứng. Muốn cho na đậu quả nhiều, to, không bị lép, chất lượng tốt, bán được giá cao thì bắt buộc phải thụ phấn bổ sung cho na.

Việc áp dụng kỹ thuật thụ phấn cho na được gia đình chị Minh áp dụng từ 5 năm nay. Chị Minh chia sẻ thêm: Trước đây, bà con trồng na hoàn toàn để thụ phấn tự nhiên, đậu quả nào thì biết quả đó. Giờ cũng với diện tích na đấy nhưng mọi người đã biết cách chăm sóc, thụ phấn cho na nên năng suất, chất lượng tăng gấp nhiều lần.

Theo chia sẻ kinh nghiệm của chị Minh, trước khi thụ phấn, các hộ trồng phải lựa, chọn hái những hoa nở cánh dài, nhị đã bắt đầu chuyển sang màu trắng đục để lấy phấn. Sau khi hái, toàn bộ số hoa được cho vào túi giấy đậy kín, để qua đêm cho hoa nở và phấn chín hoàn toàn. Sáng hôm sau mới tiến hành bỏ hết cánh hoa, rũ cho hạt phấn rơi ra rồi mới đem đi thụ phấn.

Công việc tưởng chừng như đơn giản nhưng lại rất vất vả, tỷ mỷ, mất nhiều thời gian, tìm từng chùm hoa nở đúng độ để thụ phấn cho đều. Dụng cụ thụ phấn gồm một ống hút nhựa để tích phấn hoa có đường kính bằng đài hoa, một đầu gắn que tre để đẩy phấn hoa.

Những hoa được chọn để thụ phấn là hoa vừa nở, các cánh hoa đã tách đều. Chỉ cần dùng dụng cụ thụ phấn tích hạt phấn rồi đẩy nhẹ đầu que tre và xoay đều cho phấn dính vào bó nhụy hoa trên cây. Các hoa đã thụ phấn sẽ được đánh dấu bằng một vết bấm nơi đầu cánh; hoa nào nở trước thụ phấn trước, hoa nở sau tiếp tục thụ phấn các lần tiếp theo.

Nhờ áp dụng kỹ thuật này, tỷ lệ na đậu quả đạt đến 90%. Những năm qua, vườn na của gia đình chị Minh đều ra quả to, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt. Vụ vừa qua, với 3 ha na, gia đình chị thu 40 tấn quả với giá bán bình quân từ 25.000-40.000 đồng/kg na dai, 60.000-70.000 đồng/kg na Thái, trừ chi phí thu về hơn 600 triệu đồng.

Tại xã Cò Nòi có diện tích na lớn của huyện Mai Sơn, với gần 300 ha, thời điểm này, các hộ trồng na nơi đây đều phải thuê thêm nhân công, tranh thủ thời tiết nắng ráo ra vườn thụ phấn cho na.

Là hộ có kinh nghiệm lâu năm trong trồng và chăm sóc na, anh Bùi Văn Lộc, tiểu khu 3/2, xã Cò Nòi, chia sẻ: Thời kỳ na ra hoa, thụ phấn là giai đoạn quan trọng, quyết định trong việc tạo ra sản phẩm có mẫu mã, năng suất và sản lượng của cả vụ. Mỗi loại na chỉ có thời gian ra hoa rộ từ 15-20 ngày nên phải tranh thủ thụ phấn cho kịp để đạt năng suất cao nhất. Việc thụ phấn hoa chỉ được thực hiện vào những ngày nắng ráo vì ngày mưa gió, phấn hoa sẽ không dính được vào đầu nhụy. 

Anh Bùi Văn Lộc cho biết thêm: Hoa được thụ phấn khoảng một tuần sau sẽ hình thành quả non, do được thụ phấn tập trung nên hình thức mẫu mã đẹp, quả tròn to, cân đối, không méo vẹo, thuận lợi cho việc chăm sóc. Với 6 ha na gồm các loại na dai, na Thái, na sầu riêng, nếu thời tiết thuận lợi, dự kiến năm nay, sản lượng sẽ tiếp tục tăng thêm 20% so với vụ trước.

Những năm gần đây, cây na cho giá trị kinh tế cao tại huyện Mai Sơn. Đến nay, toàn huyện có gần 600 ha na; trong đó trên 200 ha được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, sản lượng đạt gần 5.500 tấn/năm; tập trung tại các xã Hát Lót, Cò Nòi, Nà Bó và thị trấn Hát Lót.

Hỗ trợ các hộ trồng na, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mai Sơn, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện đã tích cực hướng dẫn nhân dân ứng dụng các tiến bộ khoa học vào sản xuất; áp dụng các biện pháp sản xuất an toàn; tăng cường chiết ghép, đốn tỉa cành; đưa nhiều giống na mới vào sản xuất kéo dài thời gian thu hoạch; đặc biệt hướng dẫn người dân kỹ thuật thụ phấn cho na, tổ chức các chuyến học tập kinh nghiệm tại các vùng trồng na cho hiệu quả kinh tế cao tại các tỉnh.

Qua thực tiễn sản xuất, kỹ thuật thụ phấn cho na đã tạo ra sản phẩm chất lượng cao hơn, năng suất bình quân đạt 12-15 tấn/ha, thu nhập bình quân từ 360-450 triệu đồng/ha. Đặc biệt, đối với các hộ trồng na Thái có thu nhập từ 800 triệu đồng đến 1 tỷ đồng/ha.

Với sự hỗ trợ của cơ quan chuyên môn và việc tích cực chủ động của nông dân huyện Mai Sơn ứng dụng kỹ thuật vào sản xuất đã góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm na, tạo thu nhập ổn định cho các hộ trồng và giữ vững thương hiệu "Na Mai Sơn".