Chiến tranh đã lùi xa, nhưng ký ức về những năm tháng tham gia kháng chiến giúp nước bạn Lào vẫn còn in đậm trong ký ức của các cựu chiến binh đang sống tại huyện Yên Châu. Đó là những tình cảm thiêng liêng, cao quý, sợi dây gắn kết tình hữu nghị đặc biệt giữa hai nước Việt Nam - Lào.

Năm 1966, tròn 24 tuổi, anh Lò Văn Hóm, bản Nà Ngà, xã Chiềng Hặc, huyện Yên Châu, lên đường nhập ngũ tại đơn vị C1, Tiểu đoàn 27, Quân khu Tây Bắc. Huấn luyện được hai tháng, anh và đồng đội được điều động sang Lào làm nhiệm vụ tham gia chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Khi ấy, cuộc chiến tranh ở Việt Nam đang trong giai đoạn ác liệt, ở phía bên kia nước bạn Lào, đế quốc Mỹ cũng đang leo thang bắn phá ác liệt.

Các CCB xã Chiềng Hặc ôn lại kỷ niệm tham gia chiến đấu, tình nguyện ở Lào

Theo lời kể của ông Lò Văn Hóm: Năm 1967 đến 1969, ông cùng đồng đội tham gia các chiến dịch lớn tại Sầm Nưa, Nậm Bạc, Fuket. Vừa chiến đấu chống thế lực phản động Lào câu kết với đế quốc Mỹ, vừa chống thổ phỉ. Từ năm 1970 đến 1973, ông chuyển sang Cục Hậu cần, Quân khu Tây Bắc, trực tiếp vận chuyển đạn dược, hàng hóa hỗ trợ quân đội Việt Nam tham gia chiến đấu giúp đỡ nước bạn Lào. Đến tháng 12/1974, ông được phục viên trở về địa phương.

Ông Hóm tâm sự: Đã gần 50 năm trôi qua, chưa một lần được trở lại đất nước Lào, tôi mong muốn cùng đồng đội trở lại chiến trường xưa, được nhìn thấy sự đổi thay đi lên của nước bạn, ôn lại nghĩa tình thiêng liêng của quân và dân nước bạn, cùng chia ngọt xẻ bùi, sẵn sàng hy sinh máu xương vì độc lập tự do của hai đất nước.

Còn ông Hà Văn Túi, bản Nà Ngà, xã Chiềng Hặc, tuy không trực tiếp tham gia chiến đấu bảo vệ nước bạn Lào, nhưng từ năm 1984 đến 1987, ông thực hiện nhiệm vụ dân vận, tuyên truyền người dân ở tỉnh Luông Pha Băng không nghe theo kẻ xấu, không đi theo kẻ địch, một lòng theo Đảng, Nhà nước và cách mạng Lào. Với nhiệm vụ dân vận, ông Túi đã khéo léo, cùng ăn, ở, cùng làm nhà với người dân, hiểu được phong tục tập quán, tiếng nói của người dân Lào.

Ông Túi chia sẻ: Người dân Lào thật thà, chất phác, hiền hòa, dễ mến, tính cách ấy thể hiện rõ trong từng ánh mắt, nụ cười, cách cư xử của mỗi người. Họ rất quý trọng tình bạn, chữ tín. Kỷ niệm mà tôi nhớ nhất về những nét đẹp văn hóa trong phong tục, tập quán của người Lào là hằng năm được tham gia Lễ hội té nước. Trong ngày hội, không phân biệt quốc tịch, tôn giáo, ai cũng đều được hưởng niềm vui, niềm hạnh phúc, không kể lạ hay quen, không phân biệt địa vị trong xã hội, ai cũng đều được gia chủ tiếp đón ân cần và thể hiện sự quý trọng bằng những gầu nước dội lên khắp người khi đến thăm. Người được té nước nhiều, áo quần ướt đẫm, càng vui vẻ vì tin rằng mình sẽ gặp nhiều may mắn trong năm. 

Rời xã Chiềng Hặc, chúng tôi thăm ông Nguyễn Ngọc Hà, ở tiểu khu 2, thị trấn Yên Châu. Ông Hà xúc động mang chiếc ba lô giữ những kỷ vật thời gian tham gia bảo vệ các đồng chí lãnh đạo của Việt Nam chiến đấu ở bên Lào cho chúng tôi xem. Ông Hà tâm sự: Năm 1968, khi mới 19 tuổi, tôi nhập ngũ biên chế tại đơn vị C1, Tiểu đoàn 27, Quân khu Tây Bắc huấn luyện, sau đó chuyển lên Đại đội 36 làm nhiệm vụ bảo vệ Bộ Tư lệnh Quân khu Tây Bắc; năm 1969, tôi được điều động làm nhiệm vụ vệ sỹ, bảo vệ an toàn cho các đồng chí lãnh đạo Bộ Tư lệnh giúp nước Lào chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Đến năm 1972, tôi chuyển về đoàn chuyên gia quân sự Trung ương giúp Lào; năm 1976, công tác tại Học viện Quốc phòng, Công ty Thương nghiệp Yên Châu và nghỉ hưu tại địa phương. Hơn 8 năm tham gia phục vụ chiến đấu bên nước bạn Lào, tôi luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, bảo vệ tuyệt đối an toàn cho các đồng chí lãnh đạo và được nước CHDCND Lào tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý.

Ông Nguyễn Ngọc Hà, tiểu khu 2, thị trấn Yên Châu, với những kỷ vật từng tham gia chiến đấu bên Lào 

Để tập hợp các cán bộ, chiến sỹ từng tham gia chiến đấu và công tác tại nước bạn Lào, Ban liên lạc quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam giúp cách mạng Lào huyện Yên Châu được thành lập năm 2010, hiện có 263 hội viên. Năm nào cũng vậy, Ban liên lạc cũng tổ chức gặp mặt hội viên để ôn lại kỷ niệm, xây dựng tình đoàn kết hữu nghị đặc biệt Việt Nam - Lào. Ban ủng hộ cựu học sinh Lào tại tỉnh Sơn La có hoàn cảnh khó khăn với tổng trị giá 46 triệu đồng.

Ông Lò Văn Hặc, Phó Ban Liên lạc quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam giúp Lào huyện Yên Châu, cho biết: Hiện, Ban liên lạc đang tiếp tục củng cố, kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng hoạt động; duy trì tốt các hoạt động giao lưu, thăm hỏi, giúp nhau phát triển kinh tế giữa các thành viên; phối hợp với các trường chuyên nghiệp có lưu học sinh Lào tham gia học tập để ủng hộ, giúp đỡ các lưu học sinh Lào có hoàn cảnh khó khăn vươn lên trong học tập...

Dù thời gian và làm nhiệm vụ quốc tế trên đất bạn Lào có khác nhau, nhưng từ trong trái tim những người cựu chiến binh sống trên đất Yên Châu luôn vẹn nguyên ký ức với những kỷ niệm của một thời khói bom, lửa đạn, gian khổ, ác liệt mà sâu nặng tình cảm. Những câu chuyện của họ đã giúp chúng tôi thêm hiểu về tình hữu nghị đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam trong quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc ở mỗi nước.