Ngày 2/12/1975, sự kiện tuyên bố thành lập nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào đã trở thành mốc son chói lọi trong lịch sử cách mạng dân tộc Lào, ghi dấu thắng lợi vẻ vang được dệt nên bằng cả máu xương, trí tuệ, mồ hôi và công sức của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ và nhân dân trong cuộc đấu tranh anh dũng chống lại đế quốc xâm lược dưới sự lãnh đạo của Đảng nhân dân Lào (sau được đổi tên là Đảng Nhân dân Cách mạng Lào).

Ngay sau khi giành được độc lập, tháng 9/1945, thực dân Pháp quay lại xâm lược Đông Dương lần thứ hai. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, nhân dân hai nước Việt Nam và Lào tiếp tục thực hiện nhiệm vụ cách mạng giải phóng dân tộc. Nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La dưới sự chỉ đạo của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, đã vinh dự được đón, bí mật nuôi giấu, bảo vệ đồng chí Cay Xỏn Phôm Vi Hản và Ban Xung phong Lào Bắc trong thời gian đứng chân ở địa bàn bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu. Từ đây, Ban Xung phong Lào Bắc đi vào hoạt động gây dựng cơ sở cách mạng, xây dựng lực lượng, căn cứ kháng chiến ở địa bàn các tỉnh Hủa Phăn và các tỉnh Bắc Lào, đánh dấu thời kỳ phát triển mới, góp phần quan trọng để cách mạng Lào đi đến thắng lợi.

Hàng nghìn thanh niên tỉnh Sơn La hăng hái lên đường nhập ngũ, xung phong tình nguyện kề vai sát cánh cùng các chiến sĩ Pa Thét Lào và nhân dân các bộ tộc Lào chiến đấu trên khắp chiến trường các tỉnh Bắc Lào cho đến ngày toàn thắng vào năm 1975.

Ngày 5/9/1962, Việt Nam - Lào chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao; ngày 18/7/1977, Chính phủ Việt Nam và Lào đã ký Hiệp ước hữu nghị và hợp tác. Cùng với các tỉnh giáp ranh nước bạn Lào, tỉnh Sơn La đã có quan hệ hữu nghị và ký kết hợp tác toàn diện với 9 tỉnh nước bạn Lào, gồm: Hủa Phăn, Luông Pha Bang, U Đôm Xay, Bò Kẹo, Luông Nậm Thà, Phông Sa Lỳ, Xiêng Khoảng, Xay Nha Bu Ly, Say Xổm Bun.

Đồng chí Nguyễn Văn Chiến, Giám đốc Sở Ngoại vụ, cho biết: Có đường biên giới tiếp giáp với nước CHDCND Lào, không chỉ gần gũi về mặt địa lý, tỉnh Sơn La còn có nhiều nét tương đồng điều kiện tự nhiên, xã hội với các tỉnh nước bạn, là điều kiện thuận lợi, để hai bên tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác toàn diện. Những năm qua, tỉnh Sơn La đã phối hợp với các tỉnh nước bạn Lào thường xuyên tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, đảng viên, lực lượng vũ trang và nhân dân về truyền thống đoàn kết hữu nghị đặc biệt, sự hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào; chủ động giúp nhau phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ và xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị. Hằng năm, tỉnh tổ chức các đoàn đại biểu cấp cao sang thăm, làm việc với các tỉnh nước bạn Lào; đón tiếp các đoàn cán bộ, nhân dân đến từ các tỉnh nước bạn sang thăm, làm việc, trao đổi kinh nghiệm trên các lĩnh vực; tổ chức ký kết thỏa thuận với các ngành, địa phương; gửi thư chúc mừng nhân dịp Tết cổ truyền Bun Pi May và Ngày Quốc khánh nước CHDCND Lào tới Đại sứ quán và 9 tỉnh nước CHDCND Lào...

Mối quan hệ đặc biệt giữa Sơn La và các tỉnh Bắc Lào được ghi dấu với nhiều chương trình hợp tác quan trọng, toàn diện trên mọi lĩnh vực. Điển hình, tỉnh Sơn La đã trích từ nguồn ngân sách của tỉnh hàng trăm tỷ đồng giúp các tỉnh Bắc Lào xây dựng kết cấu hạ tầng, như: Trụ sở làm việc; nhà văn hóa; trạm thu phát truyền hình; trạm hạ thế và lưới điện; trường, lớp học, cơ sở dạy nghề, ký túc xá; bệnh viện, trạm xá… Một số công trình viện trợ tiêu biểu, như: Trường Chính trị - Hành chính tỉnh Luông Pha Bang; Trạm thu phát truyền hình tỉnh Hủa Phăn; Trường Dân tộc nội trú tỉnh Phông Sa Lỳ; trạm hạ thế và lưới điện cung cấp cho khu vực Phiêng Sa, huyện Xiềng Khọ, tỉnh Hủa Phăn; sửa chữa và nâng cấp bến phà Mường Ét; Trường chính trị - Hành chính tỉnh U Đôm Xay; trụ sở làm việc của Ban Chỉ huy quân sự huyện Viêng Khăm, tỉnh Luông Pha Bang; Trường dạy nghề tỉnh Phông Sa Lỳ; Nhà văn hóa tỉnh Xay Nha Bu Ly; Trung tâm cá giống và giống cây trồng tỉnh Bò Kẹo… 

Trong lĩnh vực kinh tế, công tác quản lý hoạt động thương mại biên giới giữa tỉnh Sơn La và các tỉnh nước bạn Lào luôn được thực hiện đúng quy định. Các chính sách ưu đãi theo Hiệp định thương mại biên giới được triển khai rộng rãi tới các doanh nghiệp, cư dân biên giới trên địa bàn. Tỉnh Sơn La và các tỉnh Bắc Lào thường xuyên liên hệ, nắm bắt thông tin, phối hợp thực hiện các chương trình hợp tác phát triển nông nghiệp, nông thôn. Đồng thời, tỉnh Sơn La tạo điều kiện các doanh nghiệp nắm thông tin, sản xuất và cung ứng giống cây trồng, vật nuôi, liên kết hợp tác trong sản xuất và kinh doanh với doanh nghiệp của các tỉnh bạn Lào.

Ông Hà Như Huệ, Giám đốc Sở NN&PTNT, chia sẻ: Sở đã tổ chức các đoàn công tác sang các tỉnh nước bạn Lào chia sẻ kinh nghiệm, kỹ thuật sản xuất; phối hợp với Sở Nông Lâm nghiệp các tỉnh bạn khảo sát khí hậu, thổ nhưỡng, hỗ trợ thực hiện các mô hình phát triển trồng cây ăn quả, chăn nuôi phù hợp. Từ năm 2020 đến nay, Sở Nông nghiệp và PTNT Sơn La hỗ trợ nông dân các tỉnh Hủa Phăn, Luông Pha Bang, Luông Nặm Thà 17.900 cây giống cây ăn quả; thực hiện 70 ha mô hình trồng xoài, nhãn, cam, bưởi. Đồng thời, tổ chức giao ban đánh giá công tác phối hợp bảo vệ, phát triển rừng và PCCC rừng khu vực biên giới; ký kết biên bản thỏa thuận hợp tác.

Về lĩnh vực văn hóa, giáo dục, y tế, tỉnh Sơn La tăng cường tiếp nhận, đào tạo nguồn nhân lực các tỉnh bạn Lào. Từ năm 2015 đến nay, tiếp nhận trên 3.000 lưu học sinh Lào sang học tập. Trong đó, có hơn 2.000 học sinh đã hoàn thành chương trình đào tạo và trở về nước công tác. Hiện còn trên 1.000 học sinh Lào đang theo học tại các Trường Đại học Tây Bắc, Cao đẳng Sơn La, Cao đẳng Y tế Sơn La. Ngoài ra, đào tạo dạy tiếng Việt cho hơn 600 cán bộ các tỉnh Bắc Lào. Qua đánh giá về kết quả hợp tác đào tạo nguồn nhân lực các tỉnh Bắc Lào cho thấy, nhiều lưu học sinh Lào sau khi tốt nghiệp về nước công tác đã giữ các vị trí quan trọng, chủ chốt trong các cơ quan Nhà nước, phục vụ tốt vào sự nghiệp xây dựng và phát triển nước CHDCND Lào. Hiện nay, tỉnh Sơn La đang xây dựng Đề án "Đào tạo trung cấp lý luận chính trị cho cán bộ các tỉnh Bắc Lào", kinh phí đào tạo, học tập do tỉnh Sơn La hỗ trợ.

Các hoạt động thăm, làm việc, ký kết thỏa thuận hợp tác về văn hóa; chúc Tết cổ truyền; giao lưu văn hóa giữa các cấp, các ngành của tỉnh Sơn La với các tỉnh bạn Lào diễn ra thường xuyên; tăng cường phối hợp tổ chức Ngày hội Du lịch văn hoá Sơn La - Hủa Phăn, liên kết phát triển tour du lịch Sơn La - Luông Pha Bang; khảo sát, đánh giá, kết nối tuyến du lịch từ Hà Nội - Mộc Châu - Hủa Phăn... Qua đó, giúp nhân dân hai nước tham quan, trải nghiệm, khám phá vẻ đẹp cảnh quan, văn hóa, con người từng địa phương, từ đó, xây dựng các chương trình tour tuyến hấp dẫn, thúc đẩy phát triển du lịch.

Các lực lượng vũ trang tỉnh Sơn La tích cực phối hợp với lực lượng vũ trang các tỉnh của Lào thường xuyên tuần tra, trao đổi thông tin về tình hình các vụ việc liên quan đến quốc phòng, an ninh, đấu tranh phòng chống tội phạm, di cư tự do, xuất, nhập cảnh, bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới giữa hai nước. Hỗ trợ nước bạn kinh phí xây dựng 51 trụ sở Công an, với tổng trị giá 7,5 tỷ đồng; phối hợp với tỉnh Hủa Phăn triển khai các nội dung liên quan khánh thành và đưa vào hoạt động cặp cửa khẩu quốc tế Lóng Sập - Pa Háng. Công tác đối ngoại nhân dân với các tỉnh nước bạn Lào được tăng cường; duy trì kết nghĩa 7 cặp bản hai bên biên giới và 10 cặp đồn biên phòng với đại đội biên phòng; giao lưu văn hóa, văn nghệ được tổ chức thường xuyên, ngày càng thắt chặt tình đoàn kết gắn bó giữa quân và dân hai bên biên giới…

Trong không khí thắm tình đoàn kết, nhân dịp kỷ niệm 49 năm Ngày Quốc khánh nước CHDCND Lào, càng tự hào về chặng đường phát triển mối quan hệ đặc biệt đoàn kết hữu nghị bền chặt giữa Sơn La với các tỉnh nước bạn Lào nói riêng và Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam nói chung, mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững.