Nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm đề cập các cơ chế phân cấp, phân quyền được mở rộng, đi kèm với trách nhiệm giải trình rõ ràng hơn đối với người đứng đầu đơn vị sự nghiệp; các quy định mới về đánh giá viên chức theo hướng đa chiều, tăng tính công khai minh bạch...

Trong số các nội dung được mổ xẻ, hai chủ đề nổi bật nhất, phản ánh những trăn trở sâu sắc trong cải cách khu vực công: Việc bãi bỏ chế độ hợp đồng không xác định thời hạn và việc mở rộng quyền cho viên chức được tham gia hoạt động nghề nghiệp, kinh doanh ngoài công lập. Về đề xuất bãi bỏ hợp đồng không xác định thời hạn lâu nay như kiểu “biên chế suốt đời” cho viên chức; các đại biểu ủng hộ quan điểm này lập luận điều này tạo ra “vùng an toàn” khiến công tác quản lý, đánh giá và xử lý kỷ luật tại nhiều đơn vị sự nghiệp công lập trở nên khó khăn.

Thậm chí, một số đại biểu thẳng thắn chỉ ra, điều đó vô hình trung dung dưỡng một bộ phận viên chức tâm lý an phận, thiếu động lực cạnh tranh. Việc chuyển sang áp dụng các loại hợp đồng xác định thời hạn giúp trao quyền chủ động thật sự cho người đứng đầu đơn vị trong việc sắp xếp, bố trí nhân sự thông qua “bộ công cụ mạnh”, giúp tạo ra thị trường lao động linh hoạt trong khu vực công, thúc đẩy tinh thần trách nhiệm, năng động và sáng tạo của mỗi cá nhân.

Đề cập những vấn đề quan tâm chung quanh bài toán an sinh và sự ổn định hệ thống, nhiều đại biểu Quốc hội bày tỏ mối lo ngại sâu sắc rằng, việc bãi bỏ hợp đồng không xác định thời hạn sẽ tước đi sự an tâm nghề nghiệp, nhất là trong những lĩnh vực đòi hỏi sự bền bỉ, tích lũy kinh nghiệm và dám chấp nhận rủi ro như giáo dục, y tế, nghiên cứu khoa học. Thí dụ, khi một giảng viên đại học hay một bác sĩ giỏi khó có thể toàn tâm toàn ý khi đối mặt với nguy cơ không được gia hạn hợp đồng…

Hơn thế, cơ chế mới, nếu không được xây dựng với các tiêu chí đánh giá minh bạch, khách quan, có thể tạo kẽ hở cho tình trạng “bè phái”, không công bằng. Do đó, nhiều ý kiến đề nghị cần có lộ trình thận trọng, hoặc vẫn giữ lại cơ chế hợp đồng không xác định thời hạn cho những viên chức có thâm niên và đủ tiêu chuẩn.

Điểm mới đáng chú ý khác trong dự thảo luật đề cập việc mở rộng quyền cho viên chức (Điều 13), theo hướng cho phép họ được ký hợp đồng, góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục ngoài công lập (trừ những trường hợp bị pháp luật về phòng, chống tham nhũng hoặc pháp luật chuyên ngành cấm). Nhiều người ví von phương án này sẽ mở “cánh cửa cơ hội”, khai thông “nguồn chất xám”.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng) và một số đại biểu đánh giá cao quy định mở kỳ vọng sẽ tạo cơ chế liên thông nguồn nhân lực chất lượng cao giữa khu vực công và tư, cho phép đội ngũ trí thức, chuyên gia trong khu vực công có thể chuyển giao tri thức, thể hiện năng lực tài năng và tăng thu nhập chính đáng.

Tuy nhiên, hầu hết các ý kiến đều thống nhất rằng, việc mở rộng quyền phải đi đôi với việc siết chặt các quy định để ngăn ngừa xung đột lợi ích. Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cảnh báo về tình trạng một viên chức vừa quản lý một bệnh viện công, vừa tham gia điều hành một bệnh viện tư cùng địa bàn, dẫn đến nguy cơ lợi dụng chức vụ trong khu vực công để trục lợi.

Đại biểu Cao Thị Xuân (Đoàn Thanh Hóa) lo ngại nếu không có cơ chế giám sát chặt, nhiệm vụ chính của viên chức có thể bị xao nhãng, chất lượng dịch vụ công bị ảnh hưởng.

Để hóa giải những băn khoăn này, nhiều giải pháp đã được các đại biểu đề xuất: Cần quy định rõ viên chức không được tham gia quản lý, điều hành các đơn vị tư nhân trong cùng lĩnh vực chuyên môn mà họ đang công tác tại đơn vị sự nghiệp công. Cần quy định rõ cơ chế khai báo, phê duyệt, danh mục bị cấm rõ ràng; quy định trách nhiệm của người đứng đầu trong kiểm soát và xử lý vi phạm nếu có. Yêu cầu nữa là áp dụng quy định thời hạn “làm nguội” (ít nhất 24 tháng) đối với viên chức quản lý sau khi thôi chức mới được tham gia điều hành tổ chức tư nhân cùng lĩnh vực, nhằm ngăn chặn tình trạng chuyển hóa lợi ích từ lĩnh vực công sang tư.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) nêu quan điểm, dự thảo luật quy định việc đánh giá viên chức giao Chính phủ quy định chi tiết, nhưng cần nêu các tiêu chí tối thiểu mang tính bắt buộc như kết quả đầu ra, mức độ hoàn thành nhiệm vụ, mức độ hài lòng của người dân… Đề cập quy định thời hiệu kỷ luật đối với một số hành vi như dự thảo luật là cần thiết, đại biểu đề nghị nghiên cứu thời hạn hợp lý, tránh tạo tâm lý e ngại, sợ trách nhiệm; cần nghiên cứu đưa ra nguyên tắc bảo vệ người dám đổi mới, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung và có cơ chế miễn giảm trách nhiệm.

Cuộc thảo luận về dự án Luật Viên chức (sửa đổi) tiếp tục khẳng định, công cuộc cải cách hành chính, cải cách khu vực công đòi hỏi tầm nhìn dài hạn và sâu sát thực tiễn cuộc sống của các cơ quan lập pháp, mỗi đại biểu Quốc hội. Đông đảo cử tri và nhân dân đang trông đợi một bộ luật ra đời từ sự cân bằng không chỉ tạo ra khuôn khổ pháp lý vững chắc, mà còn góp phần kiến tạo đội ngũ viên chức chuyên nghiệp, năng động, tận tâm, thật sự trở thành động lực mạnh mẽ phát triển đất nước.

Trong tuần làm việc thứ 5 này của kỳ họp thứ 10, Quốc hội xem xét, cho ý kiến khoảng 20 dự án luật, nghị quyết quan trọng, trong đó có dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai đang được dư luận xã hội đặc biệt quan tâm.