Trước đây, phụ nữ đồng bào dân tộc trong xã thường nuôi tằm, trồng lanh và tự dệt vải may trang phục cho các thành viên trong gia đình. Ngày nay, hầu hết trang phục đều được may bằng các loại vải sợi công nghiệp. Chị em chỉ lưu giữ các hoa văn, kỹ thuật thêu trang phục dân tộc.

Thành viên tổ liên kết thêu thổ cẩm trang phục dân tộc Mông, bản Nong Tàu Mông, xã Phiêng Cằm, huyện Mai Sơn.

Với mong muốn gìn giữ và phát triển nghề thêu, 21 hội viên phụ nữ ở bản Nong Tàu Thái đã liên kết thành lập tổ thêu thổ cẩm dân tộc Thái. Chị Tống Thị Lả, Chi hội trưởng Chi hội phụ nữ bản, chia sẻ: Chiếc khăn piêu và họa tiết hoa văn trên khăn là nét độc đáo, đặc trưng của người con gái Thái. Khăn piêu có màu đen hoặc chàm, rộng 40 cm, dài khoảng một sải tay và được thêu 2 đầu khăn. Chỉ thêu thường dùng chỉ tơ tằm nhuộm thành màu xanh, đỏ, tím, vàng... Về cách thêu, thường thêu piêu xéo, cầu kỳ các họa tiết, như: Hình thoi, taleo, chữ phối các chỉ màu sắc sặc sỡ, hài hòa. Khi thêu xong khăn, họ thường dùng vải đỏ làm nẹp viền khăn và đính cút piêu, vừa để trang trí khăn đẹp hơn, vừa có ý nghĩa xua đuổi ma tà.

Cuối tháng 9/2020, bản Nong Tàu Mông, tổ liên kết thêu thổ cẩm trang phục dân tộc Mông được thành lập, với 8 thành viên. Đến nay, tăng lên 20 thành viên. Chị Hàng Thị Dợ, Chi hội trưởng Chi hội phụ nữ bản, Tổ trưởng tổ thêu, cho biết: Tham gia tổ thêu, các thành viên giúp đỡ nhau kỹ thuật, hỗ trợ quảng bá và tiêu thụ sản phẩm, góp phần tăng thu nhập. Mỗi năm, các thành viên làm được trên 40 sản phẩm thủ công, mỗi bộ váy áo dân tộc Mông thêu tay có giá từ 2-3 triệu đồng.

Trang phục truyền thống của đồng bào Mông ở xã Phiêng Cằm, gồm: Áo, váy, thắt lưng, tạp dề, xà cạp quấn chân. Bà con trong bản sử dụng vải may sẵn có màu sắc sặc sỡ như: Đỏ, vàng, xanh, đen rồi dùng chỉ màu thêu các hoa văn nổi trên nền vải. Chị em tranh thủ thời gian lúc nông nhàn để thêu, mỗi họa tiết, mỗi hoa văn trên váy, áo được khắc họa từ trí tưởng tượng của người phụ nữ. Có thể là các hình họa tiết tượng trưng cỏ cây hoa lá, ruộng bậc thang... Hoa văn được thêu bằng những sợi chỉ màu sặc sỡ, bắt mắt và có ý nghĩa tượng trưng cho sự may mắn. Phụ nữ dân tộc Mông quan niệm, bộ trang phục truyền thống tự tay may một là một trong những tiêu chí đánh giá sự đảm đang, khéo léo.

Bà Mùa Thị Vang, 60 tuổi, bản Nong Tàu Mông, cho hay: Tôi dạy các con, cháu ngay từ khi còn nhỏ cách chọn vải, se chỉ để thêu những bộ trang phục của dân tộc mình. Các con và cháu gái tôi đều biết tự thêu, may những bộ trang phục truyền thống cho bản thân và gia đình.

Trao đổi với chúng tôi, bà Hoàng Thị Kiều, Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Phiêng Cằm, cho biết: Hiện nay, trên địa bàn xã có 2 tổ thêu thổ cẩm dân tộc Thái và trang phục dân tộc Mông. Rất mong các cấp hội quan tâm, quảng bá, giới thiệu sản phẩm, liên kết, tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm, góp phần giúp các hội viên có thêm thu nhập.

Hy vọng, sản phẩm thổ cẩm của phụ nữ xã Phiêng Cằm được nhiều người biết đến, đặt mua, vừa tạo việc làm lúc nông nhàn, mang lại thu nhập cho hội viên, vừa góp phần duy trì, bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc.