Yên Châu là địa phương có thổ nhưỡng, khí hậu thuận lợi phát triển nhiều nông sản đặc trưng, trong đó, có cây chuối. Giảm áp lực tiêu thụ quả tươi, các hộ sản xuất chú trọng chế biến, đa dạng hóa các sản phẩm, nâng cao giá trị thương hiệu "Chuối Yên Châu".

Huyện Yên Châu có gần 840 ha chuối, sản lượng khoảng 9.000 tấn/năm, trồng tập trung tại các xã: Chiềng Đông, Sặp Vạt, Chiềng Hặc, Tú Nang. Chủ yếu là giống chuối tây, ban đầu được bà con trồng lấy quả ăn, sau trở thành hàng hóa đặc sản được nhiều người biết đến bởi độ ngọt, vị thơm ngon đặc trưng. So với các loại cây trồng khác, cây chuối dễ trồng, có khả năng chống hạn tốt. Sau khi trồng khoảng một năm cho thu hoạch, năng suất 12-15 tấn/ha.

Tuy nhiên, trước đây chuối Yên Châu có sản lượng lớn, tiêu thụ chủ yếu dưới dạng quả tươi, thường bán cho các thương lái và xuất đi Trung Quốc; các thương lái thu mua theo từng đợt, giá cả không ổn định, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất.

Tạo điều kiện sản phẩm chuối Yên Châu tiêu thụ ổn định, huyện Yên Châu phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ xây dựng thương hiệu, hoàn thiện các tiêu chí xây dựng chỉ dẫn địa lý đối với sản phẩm chuối. Từ năm 2019, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã cấp nhãn hiệu chứng nhận sản phẩm “Chuối Yên Châu”, góp phần khẳng định thương hiệu, nâng cao giá trị và tăng thu nhập cho người dân.

Cùng với đó, huyện Yên Châu đẩy mạnh quy hoạch, mở rộng diện tích chuối tại các xã có điều kiện thuận lợi; triển khai mô hình trồng chuối cấy mô nâng cao năng suất, chất lượng; tăng cường quảng bá, giới thiệu sản phẩm; xây dựng mô hình liên kết giữa các hộ dân, HTX và doanh nghiệp trong hoạt động chế biến; nhiều cơ sở, doanh nghiệp đầu tư máy móc sản xuất, chế biến các sản phẩm chất lượng như chuối sấy dẻo, chuối sấy giòn, rượu chuối...

Công ty cổ phần Rượu Việt - Pháp, tiểu khu 1, thị trấn Yên Châu đầu tư gần 400 triệu đồng mua 3 lò sấy chuối bằng điện thay thế lò sấy bằng hơi trước đây, nhờ đó, rút ngắn thời gian mỗi mẻ sấy từ 20 giờ xuống còn 15 giờ. Trung bình chế biến 1,5 tấn chuối tươi/ngày, tương đương 3 tạ chuối sấy dẻo. Sản phẩm chuối sấy dẻo của công ty đóng bao bì, đảm bảo chất lượng, xuất bán ra thị trường trong và ngoài tỉnh mang thương hiệu “Chuối sấy dẻo Yên Châu”. Mỗi năm, Công ty xuất ra thị trường trên 100 tấn chuối sấy dẻo.

Anh Lê Văn Viện, Giám đốc Công ty cổ phần Rượu Việt - Pháp, cho biết: Để có vị chuối sấy thơm ngon, phải chọn quả chuối đủ già, quả to, tròn cạnh, được lột vỏ, cắt bỏ đầu trước khi sấy. Chuối xếp vào khay, rồi đem sấy ngay sau khi sơ chế. Khi chuối sấy lên mật, dẻo dính, thơm và ngọt, được đưa ra để nguội rồi đóng gói, hút chân không, tăng thời gian bảo quản.

Là một trong những hộ có kinh nghiệm lâu năm chế biến chuối sấy giòn, anh Nguyễn Xuân Chiến, chủ cơ sở sản xuất Thành Công, tiểu khu 6, thị trấn Yên Châu, chia sẻ: Từ năm 2019, triển khai chương trình OCOP, gia đình tôi đăng ký tham gia và được hỗ trợ thiết kế nhãn hiệu, mẫu mã, bao bì đóng gói, quảng bá giới thiệu sản phẩm. Vì thế, sản phẩm chuối sấy giòn của cơ sở được nhiều nơi, nhiều người biết đến và đặt hàng. Trung bình mỗi ngày, cơ sở sản xuất khoảng 50kg chuối sấy giòn; sản phẩm còn được đưa đi tiêu thụ tại thành phố Hà Nội, tỉnh Hải Dương...

Còn HTX nông nghiệp Nà Ngà, xã Chiềng Hặc, nâng cao giá trị chuối địa phương, HTX xây dựng ý tưởng sấy chuối bằng năng lượng mặt trời, được Dự án cải cách kinh tế vĩ mô và hỗ trợ tăng trưởng xanh (GIZ) của Đức đánh giá cao và hỗ trợ triển khai từ tháng 4/2021 thông qua Cục trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Bà Quàng Thị Lả, Giám đốc HTX nông nghiệp Nà Ngà, cho biết: Thông qua dự án, HTX được hỗ trợ xây nhà sấy năng lượng mặt trời gần 70m²; gồm hệ thống mái mica tích tụ nhiệt theo hình vòm, hệ thống quạt hút ẩm, có hệ thống lưới chống côn trùng. Sử dụng nhà sấy bằng năng lượng mặt trời tận dụng được nguồn nhiệt sạch, tiết kiệm chi phí; trong quá trình sấy cách ly hoàn toàn với các yếu tố như mưa, bụi, côn trùng… sản phẩm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Mỗi tháng HTX nông nghiệp Nà Ngà sấy 2 tấn chuối tươi, cho 800kg chuối khô thành phẩm, bán với giá 50.000 đồng/kg; tiêu thụ tại các chuỗi cửa hàng trong tỉnh và thành phố Hà Nội. Doanh thu từ sản phẩm chuối sấy đạt gần 500 triệu đồng/năm. Hướng đi mới trong phương thức sản xuất của HTX, không chỉ giúp sản phẩm chuối tiêu thụ ổn định, còn góp phần tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương.

Ông Lại Hữu Hưng, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Yên Châu, cho biết: Sản phẩm chuối Yên Châu đang cung ứng ra thị trường gồm 4 loại: Quả chuối tươi, chuối sấy dẻo, chuối sấy giòn và rượu chuối. Huyện đã tuyên truyền, vận động, tạo điều kiện các hộ dân tham gia hoạt động chế biến, đa dạng các sản phẩm từ chuối; phối hợp đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá thương hiệu sản phẩm chuối Yên Châu; hỗ trợ người dân về máy móc sản xuất, bao bì, tem nhãn để truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Từ đó, người dân có điều kiện tiếp cận thị trường và cung cấp ra thị trường những sản phẩm tốt nhất; góp phần quảng bá, giữ vững thương hiệu "Chuối Yên Châu".

Việc đẩy mạnh hoạt động chế biến, đa dạng hóa các sản phẩm từ chuối đã mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nhiều hộ dân trên địa bàn; góp phần phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.