Xây dựng chuỗi liên kết nông sản

Tạo nguồn nguyên liệu chất lượng, ổn định là nền tảng cho công nghiệp chế biến phát triển, những năm qua, tỉnh đã chỉ đạo các địa phương trong tỉnh xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung, áp dụng công nghệ tiên tiến. Với cà phê, chè, thực hiện tái canh diện tích già cỗi, quy hoạch vùng chuyên canh, khuyến khích chế biến hiện đại và tận dụng phụ phẩm làm phân hữu cơ; mía, sắn, được nâng cao năng suất, nhờ giống mới; còn rau quả phát triển theo mô hình liên kết với doanh nghiệp lớn để đảm bảo đầu ra.

Hiện toàn tỉnh có trên 23.300 ha cà phê, trong đó, có 17.800 ha đạt chuẩn bền vững; 5.900 ha chè; 10.000 ha mía; 44.100 ha sắn, với tổng sản lượng hơn 1,1 triệu tấn. Ngoài ra, còn có 85.000 ha cây ăn quả, sản lượng 510.000 tấn/năm và gần 14.000 ha rau, gia vị, sản lượng 195.800 tấn/năm. Tỉnh đã hình thành 9 vùng trồng cây ăn quả, chè, cà phê ứng dụng công nghệ cao; 251 chuỗi sản xuất an toàn; 58 sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh; 214 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên và 29 sản phẩm nông sản được cấp văn bằng bảo hộ.

Phát triển vùng nguyên liệu gắn với liên kết sản xuất, tiêu thụ là giải pháp quan trọng để xây dựng nền nông nghiệp hàng hóa hiện đại, giá trị cao, vừa giúp nông dân ổn định đầu ra, giảm rủi ro, được hỗ trợ giống và vật tư; vừa giúp doanh nghiệp chủ động nguồn nguyên liệu chất lượng. Phát triển theo chuỗi giá trị, giúp nâng cao chất lượng, tăng giá trị gia tăng và tạo nền tảng cho nông nghiệp bền vững trước biến động thị trường. Toàn tỉnh hiện có khoảng 3.600 doanh nghiệp và gần 900 HTX nông nghiệp, hình thành mạng lưới liên kết sản xuất chặt chẽ, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Điển hình là Công ty CP Mía đường Sơn La hợp tác với 12.000 hộ dân, phát triển hơn 10.000 ha mía nguyên liệu; Công ty CP Phúc Sinh Sơn La liên kết 876 hộ, phát triển 670 ha cà phê xuất khẩu; Công ty CP Chế biến Nông sản BHL Sơn La thu mua 70.000 tấn sắn tươi/năm; Trung tâm DOVECO liên kết trồng gần 700 ha vùng nguyên liệu rau củ, bảo đảm nguồn cung ổn định, bền vững.

HTX Hữu cơ Trung Hiếu đã liên kết với hơn 700 hộ dân tại các địa phương khu vực Mai Sơn, Mường La, Yên Châu để canh tác 850 ha ngô ngọt và đậu tương rau. Mỗi năm, HTX cung cấp hơn 10.000 tấn nông sản, chủ yếu theo đơn đặt hàng cho các nhà máy chế biến quy mô lớn, tạo ra nguồn thu nhập ổn định và bền vững cho hàng trăm hộ nông dân. Bà Đoàn Thị Thủy, Giám đốc HTX, cho biết: HTX đã ký hợp đồng cung cấp nguyên liệu cho Trung tâm chế biến rau, quả Doveco Sơn La và một số nhà máy chế biến khác trong nước. Khi tham gia, các hộ dân được ứng trước giống và vật tư với giá ưu đãi, đồng thời được hỗ trợ kỹ thuật, giám sát quy trình sản xuất an toàn. HTX cam kết bao tiêu toàn bộ sản phẩm đủ tiêu chuẩn hợp đồng ký kết, thu mua theo giá thị trường khi giá thị trường cao hơn giá ký kết trong hợp đồng.

Nâng cao năng lực chế biến nông sản

Từ năm 2021 đến nay, tỉnh Sơn La thu hút đầu tư 11 dự án chế biến nông sản quy mô lớn, trong đó, 10 dự án được cấp chủ trương đầu tư mới. Điển hình là Dự án Trung tâm chế biến rau, quả Doveco Sơn La; Dự án Nhà máy chế biến tinh bột biến tính; Nhà máy chế biến nông sản của Công ty CP Nafoods Tây Bắc tại Mộc Châu; Dự án đầu tư chế biến, bảo quản sản phẩm nông nghiệp Mộc Châu của Công ty CP Đầu tư và Phát triển nông sản Tây Bắc; Tổ hợp trang trại sinh thái và trang trại bò sữa công nghệ cao của Công ty CP Giống bò sữa Mộc Châu.

Ông Vũ Văn Bình, Giám đốc Công ty CP Chế biến nông sản BHL Sơn La, cho biết: Nhà máy có công suất chế biến 700 tấn sắn nguyên liệu mỗi ngày; sản xuất 120.000 tấn tinh bột mỗi năm. Đẩy mạnh chế biến sâu, Công ty đang đầu tư gần 245 tỷ đồng để xây dựng nhà máy tinh bột biến tính mới, với công suất thiết kế 90.000 tấn sản phẩm/năm, áp dụng công nghệ hiện đại, chủ yếu phục vụ thị trường trong nước và dự kiến hoàn thành trong năm 2025.

Với mục tiêu hoàn thiện chuỗi giá trị và tối ưu hóa hoạt động sản xuất, việc đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại ngay tại vùng nguyên liệu đang trở thành hướng đi chiến lược của nhiều doanh nghiệp. Việc Công ty cổ phần Thực phẩm và Xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO) ra mắt dây chuyền đồ hộp giấy ở Sơn La đánh dấu một bước đột phá quan trọng về thành tựu công nghệ, minh chứng cho sự cam kết của doanh nghiệp trong việc nâng cao giá trị nông sản.

Toàn tỉnh hiện có 9 cơ sở chế biến cà phê quy mô lớn, đáp ứng nhu cầu chế biến trên 50% sản lượng cà phê quả tươi; trên 20 doanh nghiệp, HTX chế biến chè; 1 nhà máy chế biến đường của Công ty CP Mía đường Sơn La, công suất 5.000 tấn mía/ngày; 2 nhà máy chế biến sắn; 4 nhà máy lớn chế biến rau, quả; 1 nhà máy chế biến sữa bò...

Nhờ duy trì sản xuất ổn định và thu hút các dự án chế biến nông sản trọng điểm, công nghiệp Sơn La tiếp tục tăng trưởng tích cực. Sáu tháng đầu năm 2025, chỉ số toàn ngành tăng 11,5%, riêng chế biến, chế tạo tăng 3,1%. Đến hết tháng 8, toàn tỉnh tiêu thụ 377.595 tấn cây ăn quả và sơn tra, đạt 74% kế hoạch, giá trị khoảng hơn 3.746 tỷ đồng. Các doanh nghiệp lớn như Doveco, Nafoods, IC Food cùng nhiều HTX, cơ sở chế biến long nhãn duy trì hoạt động ổn định, đảm bảo đầu ra cho nông sản.

Với những giải pháp đồng bộ và tầm nhìn dài hạn, Sơn La đang khẳng định quyết tâm trở thành trung tâm chế biến nông sản của khu vực Tây Bắc. Sự kết hợp giữa đầu tư hạ tầng, phát triển công nghệ cao, xây dựng chuỗi liên kết bền vững và mở rộng thị trường xuất khẩu không chỉ mở ra cơ hội nâng cao giá trị nông sản địa phương, mà còn góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng tầm thương hiệu nông sản Sơn La trên bản đồ quốc tế.