Hiện nay, huyện Mai Sơn có 188 hợp tác xã, trên 2.800 thành viên, hoạt động trên nhiều lĩnh vực. Nhiều HTX sản xuất các sản phẩm nông nghiệp có chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu thị trường. Tiêu biểu, Hợp tác xã Dâu tây Xuân Quế, xã Cò Nòi thành lập từ năm 2017, gồm 18 thành viên, với 50 ha dâu tây. Từ năm 2018, toàn bộ diện tích trồng dâu tây của HTX trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, sản lượng đạt 1.000 tấn/năm, các sản phẩm dâu tây tiêu thụ tại các siêu thị trong nước và xuất khẩu sang thị trường một số nước châu Âu. Vụ dâu tây 2025, doanh thu đạt gần 32 tỷ đồng, tạo việc làm cho 250 lao động địa phương là người dân tộc Mông. Thu nhập của các thành viên bình quân đạt 1 tỷ đồng/năm.

Anh Nguyễn Văn Nam, Giám đốc Hợp tác xã Dâu tây Xuân Quế, chia sẻ: Ban đầu các hộ trồng dâu tây theo hình thức tự phát, không liên kết tiêu thụ sản phẩm nên giá không ổn định, chất lượng quả không cao. Từ khi thành lập HTX, các thành viên được tập huấn sản xuất theo quy trình VietGAP, chú trọng liên kết trong tiêu thụ, nên sản phẩm sản xuất đến đâu, được bao tiêu đến đó, giá ổn định. Vụ dâu tây 2024-2025, lợi nhuận bình quân đạt 350-500 triệu đồng/ha. Khi hết vụ dâu tây, chuyển sang trồng cà chua, cà pháo, tỏi, nâng cao giá trị trên diện tích canh tác.

Anh Nguyễn Văn Linh, thành viên HTX Dâu tây Xuân Quế, chia sẻ: Vụ dâu tây vừa qua, nhà tôi có 2 ha dâu tây trồng, chăm sóc theo quy trình VietGAP, cây cho năng suất, chất lượng, mẫu mã quả to, đẹp, trừ chi phí, thu nhập khoảng 1 tỷ đồng.

Còn Hợp tác xã nông nghiệp Ngọc Hoàng, tiểu khu 7, xã Nà Bó, thành lập tháng 3/2016, có 215 thành viên, trồng hơn 350 ha cây ăn quả các loại, trong đó, 300 ha cây thanh long, sản lượng đạt trên 12.000 tấn quả/năm. Ngoài ra, HTX liên kết với hơn 100 hộ tại các huyện Thuận Châu, Mộc Châu và Yên Châu, trồng hơn 100 ha thanh long. Ông Nguyễn Quang Vinh, Giám đốc Hợp tác xã, cho biết: HTX thường xuyên phối hợp cơ quan chuyên môn tập huấn hướng dẫn quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc cây thanh long theo hướng hữu cơ cho các hộ thành viên; khuyến khích các hộ đầu tư hệ thống nước tưới tự động; tích cực tham gia các hội chợ, hội nghị kết nối, xúc tiến thương mại giới thiệu, quảng bá sản phẩm đến với khách hàng trong và ngoài nước. Hiện nay, HTX được cấp 2 mã vùng trồng thanh long xuất khẩu với diện tích 70 ha. Mỗi năm, HTX xuất khẩu 10.000 tấn thanh long sang thị trường Trung Quốc, Hàn Quốc và một số nước EU. Thu nhập trung bình mỗi thành viên từ 300 triệu đồng đến 1 tỷ đồng/năm.

Các HTX đóng vai trò quan trọng trong chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chuyển giao khoa học kỹ thuật, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất. Hiện nay, toàn huyện có 1.143 ha được cấp chứng nhận VietGAP; 5.400 ha cây ăn quả thực hiện theo mô hình ứng dụng công nghệ cao, 2.700 ha sản xuất theo hướng hữu cơ; duy trì 46 mã số vùng trồng, với trên 1.217 ha; 5 cơ sở đóng gói; 4 vùng sản xuất ứng dụng công nghệ cao, tổng diện tích trên 1.773 ha, với 2.333 hộ tham gia.

Bà Cầm Thị Khay, Phó Chủ tịch UBND huyện Mai Sơn, cho biết: Năm 2024, các doanh nghiệp, HTX tiêu thụ trong nước hơn 80.000 tấn quả tươi các loại, giá trị ước đạt trên 1.000 tỷ đồng; xuất khẩu hơn 15.000 tấn quả thanh long, chanh leo, xoài... sang thị trường Ấn Độ, Trung Quốc và các nước châu Âu, tổng giá trị gần 100 tỷ đồng. Các HTX xây dựng được 20 sản phẩm OCOP, trong đó, 10 sản phẩm đạt 4 sao. Các sản phẩm OCOP từng bước khẳng định uy tín ở thị trường trong và ngoài tỉnh, góp phần phát triển sản xuất gắn với tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho nhân dân.

Kinh tế hợp tác xã ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của huyện Mai Sơn, giúp nâng cao thu nhập và đời sống cho các thành viên, góp phần cơ cấu lại nông nghiệp nông thôn của địa phương năng động, bền vững, tạo động lực thay đổi diện mạo nông thôn.