Mùa quýt xã Chiềng Cọ, thành phố Sơn La đã vào vụ thu hoạch được gần 1 tháng. Giờ là thời điểm lý tưởng để thưởng thức bởi quýt đã đạt độ chín, thơm ngon đậm vị.

 Quýt là cây ăn quả có múi được trồng ở nhiều địa phương, nhưng quýt trên đất Chiềng Cọ ngon đậm vị đặc trưng khác với các nơi khác.

Theo những người cao niên của bản kể lại, trước đây quýt được các hộ trồng trong vườn nhà, có mùi thơm, ăn rất ngon. Sau nhiều năm khai thác, nhiều vườn quýt đã già cỗi, quả nhỏ, ăn khô vị chua, năng suất thấp, có thời điểm chỉ bán được vài nghìn đồng/kg.

Bảo tồn giống quýt bản địa, nâng cao năng suất, giá trị quýt Chiềng Cọ, năm 2021, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp Thành phố đã triển khai xây dựng mô hình cải tạo, thâm canh quýt Chiềng Cọ, quy mô 2 ha cho các hộ gia đình bản Ngoại.

Tham gia mô hình, các hộ sử dụng hạt polyme có khả năng hấp thụ nước cao để bón cho cây quýt; sử dụng chất điều tiết sinh trưởng cây trồng thế hệ mới; sử dụng phân vi lượng hạn chế rụng quả non; áp dụng kỹ thuật tỉa cành, tạo tán; bón phân, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc "4 đúng"...

 Sau 2 năm triển khai, thực hiện mô hình, UBND Thành phố đã phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu thực nghiệm rau hoa quả Gia Lâm đánh giá kết quả và cho thấy: Mô hình đã nâng cao năng suất, chất lượng quả quýt; tỷ lệ quả ngọt, múi mong nước, độ đường, vitamin C, Brix của quýt cao hơn so với vườn quýt ngoài mô hình, đặc biệt không còn hiện tượng múi quả và tép múi bị khô, quả nhạt như mọi năm.

Vườn quýt của gia đình ông Tòng Văn Thanh, bản Ngoại được trồng trên sườn đất thoai thoải dốc, cây nào cũng trĩu quả chín vàng, chủ vườn phải đóng những cọc tre làm giá đỡ cho cành. Ông Thanh chia sẻ: Năm 2021, được Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp Thành phố lựa chọn tham gia mô hình cải tạo, thâm canh quýt Chiềng Cọ, gia đình được hướng dẫn kỹ thuật trồng, đốn tỉa, chăm sóc, bón phân, phòng trừ dịch hại, sử dụng vật liệu giữ ẩm trên đất dốc... nhờ đó, chất lượng quýt nâng lên. Vườn quýt, năm nay dự kiến đạt khoảng 4 tấn, với giá trung bình 20 - 30 nghìn đồng/kg, cho thu nhập gần 100 triệu đồng.

 Còn hộ anh Lù Văn Bang, bản Muông Yên năm 2022 đã áp dụng kỹ thuật đốn tỉa, tạo tán, sử dụng phân hữu cơ thay thế vô cơ bón cho cây quýt. Với gần 2.000 m² trồng quýt, dự tính vụ này sẽ cho thu hoạch khoảng 3,5 tấn quả. Hiện nay, thương lái đến thu mua tại vườn với giá từ 20.000  - 30.000 đồng/kg.  

Sinh ra và lớn lên tại Sơn La, nay đang sinh sống và làm việc tại Hà Nội, chị Nguyễn Thị Thùy Linh chia sẻ: Khi còn nhỏ, vào mùa quýt mẹ mình thường mua về để cả gia đình ăn quả và lấy vỏ quýt phơi khô làm gia vị cho các món ăn thêm hấp dẫn, như dùng kho cá, làm chả, pha trà… Về thăm quê lần này, mình được thưởng thức quýt Chiềng Cọ và cảm nhận quýt bây giờ vẫn giữ mùi thơm đặc trưng, nhưng ăn ngon hơn rất nhiều, quả to, mọng nước và đậm vị. 

Đặc trưng quýt Chiềng Cọ là quả hình tròn dẹt, khi chín vỏ quýt màu vàng và thường bị nám do sương muối, quả không quá to, quýt lại 1 đạt 5-6 quả/kg. Múi mọng nước, khi đạt độ chín ăn có vị ngọt thanh, vị chua rất nhẹ. Quýt được bán nhiều tại chợ Rặng Tếch, chợ 7/11, chợ 308, chợ phường Tô Hiệu.     

Bà Tòng Thị Bó, Chủ tịch UBND xã Chiềng Cọ, thông tin: Toàn xã có hơn 15 ha quýt, gần 100 hộ dân có vườn quýt tập trung chủ yếu tại các bản: Ngoại, Muông, Hùn và bản Ót Nọi. Trong đó, riêng bản Ngoại có gần 10 ha. Chiềng Cọ không mở rộng diện tích mà tập trung vào việc đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để tăng năng suất, chất lượng quýt và xây dựng thương hiệu quýt Chiềng Cọ.

Quýt Chiềng Cọ thường bắt đầu thu hoạch trong khoảng thời gian từ cuối tháng 11 cho đến Tết Nguyên đán. Tuy nhiên, quýt chính vụ ngon nhất là cuối tháng 11 đến tháng 12 dương lịch hàng năm.

Ông Nguyễn Thế Phương, Phó Chủ tịch UBND Thành phố nói: Mô hình cải tạo, thâm canh quýt Chiềng Cọ đã thực hiện thành công. Thời gian tới, Thành phố tiếp tục chỉ đạo Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp phối hợp với xã, tuyên truyền, vận động nông dân, nhân rộng mô hình chăm sóc quýt theo hướng hữu cơ và thực hiện các bước xây dựng thương hiệu cho sản phẩm.

Quýt Chiềng Cọ đang được các hộ áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trồng quýt theo hướng hữu cơ, ViẹtGAP để nâng cao giá trị, xây dựng thương hiệu cho loại trái cây đặc sản của địa phương.