Lễ hội Mừng cơm mới 2025 diễn ra trong không khí hân hoan chào mừng kỷ niệm 80 năm cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9. Dù trời mưa, lễ hội vẫn thu hút đông đảo nhân dân và du khách đến trải nghiệm không gian văn hóa đặc sắc, tham gia các hoạt động văn nghệ và thể thao sôi nổi.

Lễ hội được tổ chức với hai phần chính: Phần lễ và phần hội. Nghi thức cúng cơm mới diễn ra trang trọng tại các nơi linh thiêng ở nhà thờ Đon Hó, bản Mường Chiến, nhà thờ thần cây Sa Mu, bản Nà Tâu và các nhà thờ của đồng bào dân tộc Thái. Tại đây, thầy cúng thực hiện nghi lễ để bày tỏ lòng biết ơn tổ tiên, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống ấm no.

Phần hội tái hiện sống động những trò chơi dân gian được lưu truyền từ hàng trăm năm, gắn liền với đời sống lao động sản xuất và văn hóa của bà con. Những hoạt động phong phú như: Thi giã cốm, bắt cá, thi Hoàng tử trâu, tó yến (cầu lông gỗ) và xếp đá, cùng các trận bóng đá nam, nữ sôi nổi, thu hút đông đảo nhân dân đến xem, cổ vũ.

Mở màn cho phần hội là cuộc thi giã cốm truyền thống, vừa vui tươi vừa mang ý nghĩa thiêng liêng, bởi cốm là món ăn không thể thiếu trong mâm cúng mừng cơm mới của bà con Ngọc Chiến. Các đội thi khéo léo thể hiện kinh nghiệm qua từng công đoạn, thu hút nhiều du khách tham gia trải nghiệm, thưởng thức hương vị cốm và mua về làm quà. Từ tiềm năng đó, địa phương định hướng phát triển cốm Ngọc Chiến thành sản phẩm đặc trưng, liên kết sản xuất và xây dựng thương hiệu để vươn xa.

Một trong những hoạt động thu hút sự quan tâm của du khách là cuộc thi "Nét duyên miền cổ tích", nơi các cô gái Ngọc Chiến tự tin khoe vẻ đẹp tự nhiên trong trang phục dân tộc. Cuộc thi vừa tôn vinh vai trò và nét đẹp phụ nữ, vừa góp phần gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống. Với những bước đi uyển chuyển, duyên dáng, các thí sinh đã chinh phục khán giả, làm nổi bật vẻ đẹp tiềm ẩn của các thiếu nữ miền sơn cước.

Hội thi xếp đá là hoạt động đặc biệt riêng có tại Lễ hội Mừng cơm mới Ngọc Chiến. Với bàn tay khéo léo và óc sáng tạo, các đội thi từ các bản và trường học đã biến những viên đá sỏi tự nhiên thành tranh và mô hình độc đáo. Hoạt động này vừa tôn vinh tài hoa của người dân, vừa khắc họa nét đặc trưng của “miền cổ tích” Ngọc Chiến với những công trình đá độc đáo như nhà trình tường, bờ rào, tạo điểm nhấn văn hóa cuốn hút.

Điểm nhấn của Lễ hội Mừng cơm mới là nghi lễ cúng vía trâu và Hội thi “Hoàng tử trâu”, tôn vinh con trâu - “đầu cơ nghiệp” của người Thái Ngọc Chiến. Nghi lễ cúng vía trâu không cầu kỳ, bà con chuẩn bị mâm cỗ đơn giản, gồm: Thịt lợn hoặc gà và xôi dâng lên tổ tiên, cầu mong sự bình an, may mắn cho gia đình và vật nuôi. Nghi thức này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là cơ hội để mọi người chia sẻ kinh nghiệm, thắt chặt tình đoàn kết và quảng bá nét đẹp văn hóa địa phương.

Hội thi "Hoàng tử trâu" năm nay có sự tham gia của 17 "thí sinh trâu" được tuyển chọn kỹ lưỡng tại 13 bản trong xã Ngọc Chiến. Các "hoàng tử" được lựa chọn qua các tiêu chí: Hình thể, cân nặng, thân hình, cặp sừng đẹp và đôi chân cao. Ngôi vị “Hoàng tử trâu” năm 2025 đã thuộc về chú trâu của gia đình ông Cà Văn On, bản Mường Chiến II, với chiều cao 1m58, vòng ngực 2m35, dài 2,6m và nặng 997 kg. Giải nhì và ba lần lượt thuộc về các chú trâu đến từ bản Giạng Phổng, bản Lọng Cang và bản Đông Xuông. 

Đến với Lễ hội mừng cơm mới Ngọc Chiến, du khách còn được chiêm ngưỡng và thưởng thức những mâm cỗ mang đậm hương vị của núi rừng, là sự kết hợp độc đáo giữa truyền thống và bản sắc văn hóa địa phương. Mỗi món ăn đều mang đến một ý nghĩa, nét đẹp văn hóa ẩm thực riêng, với cách chế biến cầu kỳ tạo nên hương vị đặc trưng, độc đáo và hấp dẫn.

Lễ hội Mừng cơm mới là kết quả của sự nỗ lực của Ngọc Chiến trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp.  Sự hòa quyện giữa nét văn hóa truyền thống, thiên nhiên hùng vĩ và con người đã biến Ngọc Chiến thành nguồn cảm hứng bất tận cho du khách và giới nghệ thuật.

Lễ hội Mừng cơm mới tại Ngọc Chiến khẳng định giá trị bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống. Không chỉ là nghi lễ tạ ơn đất trời, lễ hội còn trở thành sản phẩm du lịch đặc sắc, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương. Với định hướng du lịch bền vững của cấp ủy, sự nỗ lực, chung sức của chính quyền và nhân dân, Ngọc Chiến hứa hẹn ngày càng tỏa sáng, thu hút ngày càng đông du khách đến với “miền cổ tích”.